On the need for humanities in today’s school – a few reflections
DOI:
https://doi.org/10.31261/TPDJP.2024.33.08Keywords:
the dispute between science and humanities, Polish education, narratives about the past, narratives about the future, techno-anthropology, Blade Runner by Ridley ScottAbstract
The article points to the need for humanities education in a world dominated by technology. Recalling the dispute between Charles Percy Snow and Frank Raymond Leavis, the author emphasizes that technological development should be responsible for civilization progress while humanities should provide technical achievements with human face with. In the 21st century, with the help of great narratives, people are expected, on the one hand, to attempt to root themselves in the world of the past, interiorize timeless values, give sense to their existence, receive teachings and cautions, and, on the other, a great challenge they face appears to be taming the future, technological spaces and interfaces leading to deeper immersion in virtual environments. In the context of the two visions of the world of tomorrow, that is techno-optimists and techno-pessimists, the author refers to the findings of techno-anthropology. Ridley Scott’s Blade Runner serves as an exemplary material for reflections on the future, with particular emphasis on the relationship between humans and replicants. The final reflections constitute conclusions to the considerations being made.
References
Aboujaoude E., 2012, Wirtualna osobowość naszych czasów. Mroczna strona e-osobowości, przeł. R. Andruszko, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Angwin J., 2020, Społeczeństwo nadzorowane. W poszukiwaniu prywatności, bezpieczeństwa i wolności w świecie permanentnych inwigilacji, przeł. D. Jednorowski, P. Jagielska, wyd. 2, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Asimov I., 2000, Magia i złoto. Eseje, przeł. J. Kowalczyk, Dom Wydawniczy Rebis, Warszawa.
Banaszkiewicz K., 2011, Audiowizualność i mimetyki przestrzeni, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Borkowska G. i in., 2006, Panel dyskusyjny, w: Literatura zaangażowana – koncepcje, programy, realizacje. Czy potrzebna nowa definicja?, red. E. Ziętek-Maciejczyk, P. Cieliczko, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa, s. 167–185.
Bostrom N., 2009, Superintelligence. Answer to the 2009 EDGE question: “What will change everything?”, http://www.nickbostrom.com/views/superintelligence.pdf [dostęp: 17.02.2024].
Bostrom N., 2016, Superinteligencja. Scenariusze, strategie, zagrożenia, przeł. D. Konowrocka-Sawa, Wydawnictwo Helion, Gliwice.
Čapek K., 1956, Dramaty: R.U.R. (Rossum’s Universal Robots), Biała zaraza, Matka, przeł. A. Sieczkowski, C. Sojecki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Clynes M.E., Kline N.S., 1960, Cyborgs and space, “Astronautics”, vol. 5, no. 9 (September), s. 26–27, 74–76, https://web.mit.edu/digitalapollo/Documents/Chapter1/cyborgs.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Collini S., 1999, Przedmowa, w: Ch.P. Snow, Dwie kultury, przeł. T. Baszniak, Prószyński i S-ka, Warszawa, s. 7–70.
Dick Ph.K., 1995, Blade Runner. Czy androidy śnią o elektrycznych owcach, przeł. S. Kędzierski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Dobroczyński B., 2004, III Rzesza Popkultury i inne stany, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Dukaj J., 2013, Perfekcyjna niedoskonałość. Pierwsza tercja progresu, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Gajewska G., 2010, Arcy-nie-ludzkie. Przez science fiction do antropologii cyborgów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Halacy D.S., 1965, Cyborg: evolution of the Superman, Harper & Row, New York.
Hatalska N., 2011, Generacja L (infografika), blog JESTEM HATALSKA.COM, 09.12.2011, http://hatalska.com/2011/12/09/generacja-l-infografika/ [dostęp: 21.02.2024].
Hatalska N., Polak A., 2012, Generacje C i L, cyfrowi imigranci i tubylcy – o współczesnych e-konsumentach, Wirtualne Media, 18.10.2012, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/generacje-c-i-l-cyfrowi-imigranci-i-tubylcy-o-wspolczesnych-e-konsumentach/ [dostęp: 21.02.2024].
Innis H., 2007, Nachylenie komunikacyjne, przeł. A. Melon-Regulska, „Communicare. Almanach antropologiczny. Oralność/Piśmienność”, t. 2, s. 9–32.
Jędrych K., 2015, Technopol w krainie wyobraźni. O „Podróżach Pana Kleksa” Jana Brzechwy, „Filoteknos. Literatura dziecięca – mediacja kulturowa – antropologia dzieciństwa”, t. 5, s. 71–83.
Joachimowska M., 2020, O potrzebie wiedzy humanistycznej. Ku wychowaniu człowieka zintegrowanego. Próba wskazania tropów, „Studia Edukacyjne”, nr 57, s. 282–299, https://doi.org/10.14746/se.2020.57.20.
Kardaras N., 2018, Dzieci ekranu. Jak uzależnienie od ekranu przejmuje kontrolę nad naszymi dziećmi – i jak wyrwać je z transu, przeł. A. Jarosz, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Klichowski M., 2015, Edukacja cyborgów. Jak działać, by nowe technologie były sprzymierzeńcem, a nie wrogiem?, w: Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Wybrane konteksty, red. J. Pyżalski, Wydawnictwo theQ studio, Łódź, s. 1–11.
Konefał S., 2002, Topika religijna w filmie Ridleya Scotta „Blade Runner”, w: Poszukiwanie i degradowanie sacrum w kinie, red. M. Przylipiak, K. Kornacki, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 229–241.
Koziołek R., 2022, Dobrze się myśli literaturą, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Koziołek R., 2023, Czytać, dużo czytać, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Kurzweil R., 2013, Nadchodzi osobliwość: kiedy człowiek przekroczy granice biologii, przeł. E. Chodkowska, A. Nowosielska, Kurhaus Publishing, Warszawa.
Leavis F.R., 1962, Two cultures? The significance of C.P. Snow, “Spectator”, no. 6976 (9.03.1962), s. 53–88.
Legeżyńska A., 2021, Postawa humanisty i postawa humanistyczna dziś, Kalejdoskop Kultury, 21.12.2021, https://kalejdoskopkultury.pl/postawa-humanisty-i-postawa-humanistyczna-dzis/ [dostęp: 20.02.2024].
Malinowski B., 2016, Jak Facebook zamyka nas w bańce informacyjnej. Algorytm filtrujący newsfeed a zjawisko filter bubble, „Zarządzanie Mediami”, t. 4 (1), s. 15–22.
Małek M., 2012, Problem udoskonalania człowieka w świetle osiągnięć nauk medycznych i technicznych, „Studia Philosophica Wratislaviensia”, t. 7, nr 4, s. 149–160.
Małek-Orłowska M., 2015, Technologie human enhancement: zakres zastosowania i metody oceny, w: Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość, red. E. Bińczyk, A. Derra, J. Grygieńć, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 401–422.
Mariański J., 2021, O nowej duchowości – próba opisu zjawiska, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, nr 1 (12), s. 40–68.
Markowski M.P., 2013, Poetyka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków [e-book, pdf].
Napiórkowski M., 2022, Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Nycz R., 2017, Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refuktacji, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 18–40, https://doi.org/10.18318/td.2017.1.2.
Próchnicki W., 2018, Rzeczywistość współczesnej humanistyki, w: Uniwersytet XXI wieku: nauka i lokalność. Studia, red. J. Ławski, K.K. Pilichiewicz, Wydawnictwo Prymat, Białystok, s. 61–82, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/9960/1/W_Prochnicki_Rzeczywistosc_wspolczesnej_humanistyki.pdf [dostęp: 22.02.2024].
Przegalińska A., Oksanowicz P., 2023, Sztuczna inteligencja, nieludzka, arcyludzka, wyd. 2, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Radkowska-Walkowicz M., 2008, Od Golema do Terminatora. Wizerunki sztucznego człowieka w kulturze, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Sitarski P., 2010, Sens stylu. O twórczości Ridleya Scotta, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Siwak W., 2017, Problemy edukacji w erze cyborgów. Spojrzenie z dystansu, „Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN”, nr 1, s. 103–127, https://doi.org/10.15290/parezja.2017.07.07, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/5803/1/Parezja_1_2017_%287%29_W.Siwak_Problemy_edukacji_w_erze_cyborgow_Spojrzenie_z_dystansu.pdf [dostęp: 19.02.2024].
Sławek T., 2021, A jeśli nie trzeba się uczyć, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Snow Ch.P., 1999, Dwie kultury, przeł. T. Baszniak, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Sobotka B., 2020, Kompetencje jutra, czyli czego przyszłość będzie wymagała od naszych dzieci, Wydawnictwo OSMPower sp. z o.o., Warszawa.
Stawiszyński T., 2022, Reguły na czas chaosu, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Szpunar M., 2014, Od pierwotnej oralności do wtórnej piśmienności w epoce dominacji internetowego biasu, „Zeszyty Prasoznawcze”, t. 57, nr 4 (220), s. 694–706, https://doi.org/10.4467/2299-6362PZ.14.038.2839.
Szpunar M., 2019, Kultura algorytmów, Wydawnictwo ToC, Kraków.
The future of jobs report 2023, 2023, The World Economic Forum, 30.04.2023, https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2023/ [dostęp: 10.02.2024].
Tischner J., 2011, Myślenie według wartości, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Turnbull H.W., ed., 1959, The correspondence of Isaac Newton, vol. 1: 1661–1675, Published for the Royal Society at the University Press, Cambridge.
Wróblewski B., 2017, Steven Spielberg – czarodziej kina uzależniony od filmów, wyborcza.pl, 13.10.2017, https://wyborcza.pl/7,90535,22504348,steven-spielberg-czarodziej-kina-uzalezniony-od-filmow.html [dostęp: 21.02.2024].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
