Fantasy of the turn of the 19th and 20th centuries in the service of Polish language education for the climate crisis
DOI:
https://doi.org/10.31261/TPDJP.2024.33.07Keywords:
ecological humanities, global warming, ecocriticism, fantasy at the turn of the 19th and 20th centuries, Antoni LangeAbstract
This article is an attempt to introduce into school teaching the practice of re-reading the canon
from an ecocritical perspective, and taking into account new texts raising the issue of global warming. The author suggests including fantasy from the turn of the 19th and 20th centuries, in particular the forgotten works of Antoni Lange, into the curriculum. Works such as New Tarzan and The Memorial of Dr. Chiang-Fu-Li may become an impulse for reflection on the nineteenth-century sources of the current crisis. Paradoxically, fantasy prose at the turn of the 19th and 20th centuries, read from an ecocritical perspective, reveals the aesthetics of modernism in the new, paradoxically realistic setting of the Anthropocene. Apocalyptic images seem extremely compatible with the contemporary realities, and constitute a kind of intergenerational parallel (19th–21st century).
References
Barcz A., 2018, Przedmioty ekozagłady. Spekulatywna teoria hiperobiektów Timothy’ego Mortona i jej (możliwe) ślady w literaturze, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 75–87.
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, PWN, Warszawa.
Budrewicz Z., 2023, Etyka ekologiczna na lekcjach języka polskiego, „Polonistyka. Innowacje”, nr 17, s. 17–30.
Buell L., 1995, The environmental imagination: Thoreau, nature writing, and the formation of American culture, Harvard University Press, Cambridge.
Deja K., 2023, Teozofia i Indie. „Księga proroków” Antoniego Langego, w: Młoda Polska ezoteryczna. Studia, red. M. Bajko, J. Ławski, U.M. Pilch, Wydawnictwo Prymat, Białystok, s. 175–189.
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 13–32.
Kurkiewicz M., 2006a, Antoniego Langego peregrynacje „W czwartym wymiarze”, w: Z problematyki krótkich form narracyjnych. Nowela młodopolska, red. H. Ratuszna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 147–173.
Kurkiewicz M., 2006b, Medycyna w służbie młodości. O dwóch opowiadaniach Antoniego Langego („Babunia”, „Nowy Tarzan”), w: Sposoby leczenia dawniej i dziś w świetle literatury i medycyny, cz. 3, red. E. Łoch, G. Wallner, Wydawnictwo LTN, Lublin, s. 108–120.
Lange Aleksandra, 2021, Im dalej w las, tym więcej drzew? Kształtowanie wrażliwości na naturę w edukacji polonistycznej w szkole podstawowej, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 30, s. 65–80.
Lange Antoni, 2020a, Babunia, w: A. Lange, W czwartym wymiarze. 12 opowiadań fantastycznych, Wydawnictwo CM, Warszawa, s. 5–18.
Lange Antoni, 2020b, Memoriał doktora Czang-Fu-Li, w: A. Lange, W czwartym wymiarze. 12 opowiadań fantastycznych, Wydawnictwo CM, Warszawa, s. 129–136.
Lange Antoni, 2024, Nowy Tarzan, Wolne Lektury, http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/lange-nowy-tarzan [dostęp: 05.10.2024].
Latoch-Zielińska M., 2023, Przygotowanie przyszłych polonistów do wyzwań edukacji ekologicznej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1 (31), s. 1–17, https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.12.
Łoch E., 2011, Motywy orientalne w twórczości prozatorskiej Antoniego Langego, w: Orient w literaturze i kulturze modernizmu, red. E. Łoch, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 115–125.
Macfarlane R., 2005, The burning question, The Guardian, 24.09.2005, https://www.theguardian.com/books/2005/sep/24/featuresreviews.guardianreview29 [dostęp: 18.07.2024].
Marzec A., 2021, Antropocień: filozofia i estetyka po końcu świata, PWN, Warszawa.
Michalski M.A., 2022, Ekowidmologia jako strategia lektury. Studium przypadku „Kości, które nosisz w kieszeni” Łukasza Barysa, „Jednak Książki”, nr 2 (25), s. 51–62.
Ochwat M., 2020a, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Educatio Nova”, t. 5, s. 185–204.
Ochwat M., 2020b, Katastrofa klimatyczna Non-Fiction, „Kultura Współczesna”, nr 2 (109), s. 204–218.
Ochwat M., 2020c, (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu, „Polonistyka. Innowacje”, nr 12, s. 31–51.
Ochwat M., 2023a, Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (32), s. 1–20, https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.01.
Ochwat M., 2023b, Rozszczelnienie antropocenu. Nowy zwrot solidarnościowy w edukacji polonistycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia”, nr 14, s. 167–180.
Oramus D., 2020, Stany splątane. Fizyka a literatura współczesna, Copernicus Center Press, Kraków.
Paczoska E., 2010, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, PWN, Warszawa.
Piechota D., 2021, Wątki ekologiczne w prozie modernistów, „Porównania”, nr 2 (29), s. 79–96.
Podraza-Kwiatkowska M., 2001, Literatura Młodej Polski, PWN, Warszawa.
Sobieraj T., 2022, W sieci natury i kultury. Bolesław Prus wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
Sobieraj T., 2023, Trajektorie kapitalizmu (kapitałocenu). Ideologie powieści przemysłowych i środowiskowych, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 65–86.
Szcześniak J., 2001, Z problematyki science fiction w prozie Antoniego Langego, w: Modernistyczny wizerunek człowieka. Studia historycznoliterackie, red. J. Szcześniak, D. Trześniowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 81–94.
Szymańska B., 1979, Poeta i nieznane. Poglądy filozoficzne Antoniego Langego, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław.
Trześniewska-Nowak A., 2022, W kleszczach lęku. Thriller medyczny w literaturze i kulturze popularnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Wojciechowski P., 2010, Logos, byt, harmonia. Antoniego Langego czytanie kultury, Wydawnictwo Norbertinum, Lublin.
Zdunik J., 2023, Czy empatia jest odpowiedzią na antropocen? Kilka refleksji z perspektywy psychologii lektury i dydaktyki polonistycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, t. 11, s. 47–61.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
