Biografie psów w baśniach Hansa Christiana Andersena pt. Krzesiwo oraz Bałwan ze śniegu
DOI:
https://doi.org/10.31261/TPDJP.2024.33.05Abstrakt
Celem artykułu jest analiza literackich biografii psów przedstawionych w baśniach Hansa Christiana Andersena. Baśnie jako gatunek literacki towarzyszą czytelnikom od najmłodszych lat, stając się istotnym elementem wspomnień dzieciństwa. Powrót świadomego odbiorcy do tych tekstów umożliwia nowe interpretacje, które uwzględniają złożoność literackich postaci, w tym tych nie-ludzkich. Na szczególną uwagę w twórczości Andersena zasługują zwierzęta, które zyskują własne, literackie biografie. W artykule omówiono metodologię analizy biografii zwierzęcych, a następnie przedstawiono zookrytyczne interpretacje dwóch wybranych baśni duńskiego pisarza. Ekokrytyczna interpretacja skupia się na literackiej reprezentacji psów, uwzględniając ich symbolikę i funkcję w kontekście narracyjnym. Zakończenie pracy poświęcono propozycjom adaptacji metodologii biografii zwierzęcych do nauczania języka polskiego w szkołach podstawowych, z uwzględnieniem potencjału dydaktycznego i wartości edukacyjnej tego podejścia.
Bibliografia
Andersen H.Ch., 1977, Baśnie, tłum. S. Beylin, I. Iwaszkiewicz, t. 1 i 3, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Andersen H.Ch., 2006, Baśnie, tłum. B. Sochańska, t. 1 i 2, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań.
Bakke M., 2011, Studia nad zwierzętami: od aktywizmu do akademii i z powrotem?, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 193–204, https://rcin.org.pl/Content/48025/PDF/WA248_65323_P-I-2524_bakke-studia.pdf [dostęp: 17.07.2024].
Baratay É., 2014, Zwierzęcy punkt widzenia, tłum. P. Tarasiewicz, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk.
Baratay É., 2022, Animal biographies. Toward a history of individuals, The University of Georgia Press, Georgia.
Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny, Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Berendt Z., 2023, Taksydermiczne ciała i ich performatywne zoegrafie, „Czas Kultury”, nr 2, s. 79–89.
Bradshaw J., 2019, Zwierzęta wśród nas. Jak zwierzęta czynią nas ludźmi, tłum. M. Borzobohata-Sawicka, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Brandes G., 1886, Eminent authors of the nineteenth century: literary portraits, Thomas Y. Crowell Co., New York.
Descartes R., 1918, Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach, tłum. T. Boy-Żeleński, Gebethner i Wolff, Warszawa, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/rozprawa-o-metodzie.html [dostęp: 17.07.2024].
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32, https://rcin.org.pl/Content/62034/PDF/WA248_79056_P-I-2524_domanska-humanist_o.pdf [dostęp: 12.07.2024].
Fagan B., 2018, Zażyła więź. Jak zwierzęta kształtowały historię ludzkości, tłum. P. Gołębiowski, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice.
Fudge E., 2004, Animal lives, „History Today”, vol. 54, no. 10, s. 21–26.
Garfield S., 2021, Najlepszy przyjaciel psa. Historia nierozerwalnej więzi, tłum. A. Kondrat, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Harraway D., 2012, Manifest gatunków stowarzyszonych, tłum. A. Gajewska, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241–260, http://ewa.home.amu.edu.pl/Haraway,%20Manifest%20gatunkow%20stowarzyszonych.pdf [dostęp: 17.07.2024].
Jak zapewnić psu jego fundamentalne potrzeby?, 2019, Psi Zakątek, 25.01.2019, https://www.psizakatekborowiec.pl/porady-behawioralne/artykuly/napisano/jak-zapewnic-psu-jego-fundamentalne-potrzeby [dostęp: 18.07.2024].
Jarzyna A., 2023, 1/∞ (czyli „zmiennokształtne” granice zwierzęcych biografii), „Czas Kultury”, nr 2, s. 44–63.
Kodeks Hammurabiego, 2024, tłum. M. Stępień, http://biblioteka.kijowski.pl/antyk%20azjatycki/01.%20hammurabi%20-%20kodeks.pdf [dostęp: 17.07.2024].
Kostecka W., 2014, Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku, Wydawnictwo SBP, Warszawa.
Kościelniak P., 2008, Pieska sprawiedliwość, rp.pl, 10.12.2008, https://www.rp.pl/nauka/art15897981-pieska-sprawiedliwosc [dostęp: 10.04.2024].
Kruszewicz A., 2017, Hipokryzja. Nasze relacje ze zwierzętami, Oficyna Wydawnicza Oikos, Warszawa.
Lopez B., 2021, O wilkach i ludziach, tłum. J. Mikos, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
Mytych-Forajter B., 2016, Wyprawa po ogień. „Krzesiwo” Hansa Christiana Andersena, w: Parcoeur. Twórczość dla dzieci i młodzieży raz jeszcze, red. I. Gralewicz-Wolny, B. Mytych-Forajter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 211–226, https://core.ac.uk/download/pdf/197751971.pdf [dostęp: 17.07.2024].
Ochwat M., 2020, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, sectio N, t. 5, s. 185–204, https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/18335/4/Ochwat_edukacja_polonistyczna_wobec_kryzysu.pdf [dostęp: 17.07.2024].
Palcat P., 2023, Mania – ze schroniska na scenę, „Czas Kultury”, nr 2, s. 65–77.
Skubała P., 2014, Czy odkrycia nauk biologicznych mogą zmienić nasz stosunek do zwierząt?, w: Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze, red. J. Tymieniecka-Suchanek, t. 1: Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 17–30, https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/1133/6/Skubala_Czy_odkrycia_nauk_biologicznych_moga_zmienic_nasz_stosunek_do_zwierzat.pdf [dostęp: 18.07.2024].
Wójcik-Dudek M., 2009, Baśń – powracająca lektura, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 20, s. 30–37, https://core.ac.uk/reader/197745210 [dostęp: 17.07.2024].
Wróbel S., 2013, Udomowienie zwierząt, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 153–170, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2013-t-n6_(144)/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2013-t-n6_(144)-s153-170/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2013-t-n6_(144)-s153-170.pdf [dostęp: 16.07.2024].
Wullschläger J., 2005, Andersen. Życie baśniopisarza, tłum. M. Ochab, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
