Between the Canon and Commitment: Turning towards the Earth in Polish Literature Lessons in a Primary School
DOI:
https://doi.org/10.31261/PiL.2023.05.01Keywords:
ecocriticism, didactics of literature, Urszula ZajączkowskaAbstract
The author of this article reflects on the need for an environmental discourse within the Polish language school education. She begins with outlining the main assumptions and problems of the Anthropocene, basing on the philosophical ideas of Ewa Domańska, Julia Fiedorczuk, and selected concepts from Rosi Braidotti. The starting point for considerations regarding a critical view of anthropocentrically-oriented pedagogy is the publication of Maksymilian Chutorański, Nie(tylko)-ludzkie wymiary edukacji: W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej [(Non-(merely)human) Dimensions of Education: Towards Non-Anthropocentric Pedagogy)]. Also, the ideas for enriching Polish literature lessons with the poems of Urszula Zajączkowska are presented. These poems allow for the expansion of students’ interpretative skills to include a socio-nature-cultural perspective in a synchronous approach. The article argues that the main challenge for a Polish literature teacher in the 21st century is to implement methods that sensitize students to the phenomenon of human existence within a symbiotic and multi-species community. The primary objective of this work is to highlight the need to break away from the division into nature and culture rooted in collective
thinking as dichotomous and mutually opposing elements. The article aims to draw attention to the fact that these phenomena are inseparable and that humans, as conscious beings, act as a bridge between these two spheres.
References
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Braidotti R., 2014, Po człowieku, przekł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, przedm. do wyd. pol. J. Bednarek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Chutorański M., 2021, Nie(tylko)ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Crutzen P.J., Stoermer E.F., 2000, The Anthropocene, „Global Change Newsletter”, vol. 41, s. 17–18.
Dąbrowska M., 2017, Biografie gatunków stowarzyszonych. Danuta Hryniewicz i polskie owczarki nizinne, „Kultura i Historia”, nr 31, s. 187–203, pobrano z: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/wp-content/uploads/2017/09/16-KiH-31-2017-M-D%C4%85browska-Biografie-gatunkowe-stowarzyszonych.pdf [5.11.2023].
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
Durczak J., 2010, Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Haraway D., 2012, Manifest gatunków stowarzyszonych, tłum. J. Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, tłum. J. Bednarek i in., Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241–260.
Haraway D., Gane N., 2014, Co robić, gdy nigdy nie byliśmy ludźmi? Z Donną Haraway rozmawia Nicholas Gane, przeł. A. Jach, A. Kowalczyk, w: Ekologie, red. A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk, Łódź, s. 103–135, pobrano z: https://msl.org.pl/media/user/pdf/ekologie-ebook-pdf.pdf [4.11.2023].
Kronenberg A., 2014, Geopoetyka jako przykład zielonego czytania i pisania, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 294–320.
Kundzewicz Z., Juda-Rezler K., 2010, Zagrożenia związane ze zmianami klimatu, „Nauka”, nr 4, s. 69–76, pobrano z: https://bibliotekanauki.pl/articles/704181.pdf [2.11.2023].
Leakey R., Lewin R., 1999, Szósta katastrofa. Historia życia a przyszłość ludzkości, przeł. J. Prószyński, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Lovelock J., 2003, Gaja. Nowe spojrzenie na życie na Ziemi, przeł. M. Ryszkiewicz, posł. J. Weiner, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Markiewicz M., 2015, Przekroczyć człowieka. Uwagi o postantropocentrycznym problemie umiejscowienia, „Anthropos? Miasto i Miejsce”, nr 24, s. 110–120.
Michalak A., 2022, Na świecie jest nas już 8 miliardów. Jak poradzi sobie z tym planeta?, Rzeczpospolita, 15.11.2022, https://klimat.rp.pl/klimat-i-ludzie/art37417361-na-swiecie-jest-nas-juz-8-miliardow-jak-poradzi-sobie-z-tym-planeta [dostęp: 21.01.2023].
Podstawa programowa, [2023], Podstawa programowa. Szkoła podstawowa IV–VIII. Język polski, https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII/Jezyk-polski [dostęp: 11.11.2023].
Siemiątkowski G., 2013, Emisja antropogenicznych gazów cieplarnianych i ich wpływ na efekt cieplarniany, „Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych”, nr 15, s. 81–90.
Stasiak A., 2014, W obronie nowej historii kulturowej. W związku z próbami podważenia binarności w relacji kultura – natura, „Roczniki Humanistyczne”, T. 62, nr 2, s. 201–208.
Tokarczuk O., 2020, Czuły narrator, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Watson J. i in., 2017, Protect the Last of the Wild, „Nature”, vol. 563, s. 27–30, https://doi.org/10.1038/d41586-018-07183-6.
Wydrych J., 2014, Status zwierząt, w: K. Biernacka, J. Wydrych, Książka o prawach zwierząt, Fundacja Czarna Owca Pana Kota, Kraków, s. 38–79.
WWF, 2020, Living Planet Report – 2020: Ratunek dla różnorodności biologicznej, red. R.E.A. Almond, M. Grooten, T. Petersen, WWF, Gland, Szwajcaria.
Zajączkowska U., 2017, Minimum, Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.
Zajączkowska U., 2021, Piach, wyd. 2, Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.
Zajączkowska U., Rajkowska J., 2021, Z Urszulą Zajączkowską rozmawia Joanna Rajkowska, Zachęta, 29.01.2021, https://zacheta.art.pl/pl/mediateka-i-publikacje/z-urszula-zajaczkowska-rozmawia-joanna-rajkowska [dostęp: 26.01.2023].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
