Teologia a myślenie kartezjańskie
Słowa kluczowe:
myślenie kartezjańskie, metoda teologiczna, duchowość, antropologia, scholastykaAbstrakt
Kartezjusz wprowadził nową metodę myślenia, która stała się obowiązującym paradygmatem nowożytnej nauki. Metoda ta zastąpiła fizykę Arystotelesa i w praktyce unieważniła jego metafizykę. Główną tezą artykułu jest stwierdzenie, że myślenie kartezjańskie nie jest w stanie „zobaczyć” człowieka w jego człowieczeństwie. Postrzega ono człowieka jako skomplikowany mechanizm - maszynę. Dlatego teologia nie może przyjmować założeń kartezjańskich jako fundamentów swojej refleksji. Musi znaleźć inne racjonalne fundamenty i sposoby myślenia. Na pewno nie jest dobrą drogą dla teologii próba unieważnienia czy pominięcia rewolucji kartezjańskiej i powrót do scholastyki. Pomocą w tym poszukiwaniu jest filozofia europejska XX wieku, które też usiłuje wyrwać się z paradygmatu kartezjańskiego. W artykule wskazano w tym kontekście dwudziestowieczną refleksję filozoficzną nad językiem: semiotykę i hermeneutykę, oraz refleksję E. Levinasa, jako szczególnie przydatne w tych teologicznych poszukiwaniach. Prowadzenie refleksji teologicznej i duchowej poza paradygmatem kartezjańskim jest coraz ważniejsze, ze względu na gwałtowny rozwój technologii, a zwłaszcza tzw. „sztucznej inteligencji”.
Bibliografia
Bocheński J.M., Współczesne metody myślenia, tłum. i oprac. S. Judycki, Poznań 1992.
Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora oraz Rozmowa z Burmanem, tłum. M. Ajdukiewicz, K. Ajdukiewicz, S. Swieżawski, I. Dąmbska, Kraków 1958.
Descartes R., Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa 1918.
Gadamer H.G., Człowiek i język, tłum. K. Michalski, „Teksty” 1976, nr 6 (30), s. 9-21.
Husserl E., Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, tłum. J. Sidorek, Warszawa 1993 (oryg. 1935).
Husserl E., Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, tłum. S. Walczewska, Toruń 1999 (oryg. 1936).
Jan Paweł II , Encyklika Fides et ratio (14.09.1988).
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele Donum veritatis, (24.05.1990).
Levinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Warszawa 1998.
Ricoeur P., Ku hermeneutyce krytycznej, tłum. A. Dutka, „Pamiętnik Literacki” 83,1 (1992), s. 182-192.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
