Lavacrum aquae in verbo. Liturgia chrzcielna w Hipponie w czasach św. Augustyna (próba rekonstrukcji)
Słowa kluczowe:
katechumeni, proszący o chrzest, wyznanie wiary, Exultet, chrzest, złożenie wyznania wiary, reguła wiary, przekazanie wyznania wiaryAbstrakt
Celem artykułu jest próba opisu liturgii chrzcielnej sprawowanej przez św. Augustyna w jego katedrze w Ipponie. W różnych pismach biskupa, zwłaszcza w Mowach wygłoszonych do kandydatów (catechumeni i competentes) do chrztu świętego, znajdują się pewne teksty pozwalające opisać, przynajmniej w sposób ogólny, poszczególne etapy przygotowania katechumenów do chrztu, jak i sam obrzęd liturgiczny. Analizując sformułowania biskupa, można stwierdzić, że przygotowanie obejmowało głównie katechezy, egzorcyzmy oraz pewien rodzaj egzaminów. W samym rycie chrztu świętego wyróżnia się natomiast: osobiste i indywidualne wyrzeczenie się szatana, wyznanie wiary w poszczególne Osoby Trójcy Przenajświętszej, zanurzenie w wodzie bądź polanie wodą głowy kandydata. Wydaje się, że w dziełach św. Augustyna nie ma dokładnie przedstawionej formuły chrzcielnej. Jest poniekąd rzeczą zaskakującą, że biskup Ippony, który w wielu pismach podejmuje różne tematy związane ze chrztem świętym, nie podaje słów wypowiadanych przez szafarza sakramentu, nawet jeśli mówi o potrzebie wody i słów do tego sakramentu.
Bibliografia
Źródła
Augustyn, Homilia na Ewangelię św. Jana (In Ioannis Evangelium tractatus) 15, Nuova Biblioteca Agostiniana [dalej: NBA] 24/1, Roma 1968, s. 346-376.
Augustyn, Homilia na Ewangelię św. Jana (In Ioannis Evangelium tractatus) 80, NBA 24/2, Roma 1968, s. 1234-1388.
Augustyn, List (Epistula) 23, NBA 21, Roma 1969, s. 118-128.
Augustyn, Mowa (Sermo) 59, NBA 30/1, Roma 1982, s. 200-208.
Augustyn, Mowa (Sermo) 125, NBA 31/1, Roma 1990, s. 76-98.
Augustyn, Mowa (Sermo) 210, NBA) 32/1, Roma 1984, s. 164-178.
Augustyn, Mowa (Sermo) 213, NBA 32/1, Roma 1984, s. 202-216.
Augustyn, Mowa (Sermo) 214, NBA 32/1, Roma 1984, s. 218-234.
Augustyn, Mowa (Sermo) 215, NBA 32/1, Roma 1984, s. 236-246.
Augustyn, Mowa (Sermo) 229M, NBA 32/1, Roma 1984, s. 486-490.
Augustyn, Mowa (Sermo) 260C, NBA 32/2, Roma 1984, s. 858-870.
Augustyn, Mowa (Sermo) 352, NBA 34, Roma 1989, s. 198-222.
Augustyn, O chrzcie (De baptismo), NBA 15,1, Roma 1998, s. 264-606.
Augustyn, O Państwie Bożym (De Civitate Dei), NBA 5/1, Roma 1978; NBA 5/2, Roma 1988; NBA 5/3, Roma 1991.
Augustyn, O wierze i uczynkach (De fide et operibus) 6,9, NBA 6/2, Roma 1995, s. 692-776.
Opracowania
Chupungco A., Exultet, w: Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, t. 1: A–E, a cura di A. di Berardino, Genova–Milano 20062, kol. 1895-1896.
Ferguson E., Il battesimo nella chiesa antica. Storia, teologia e liturgia nei primi secoli, t. 3: Quinto secolo, trad. italiana di F. Bassani, Brescia 2014.
Hamman A., M. Flores Colín, Battesimo, w: Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, t. 1: A–E, a cura di A. di Berardino, Genova–Milano 20062, kol. 735-739.
Harmless W., Battesimo, w: Agostino. Dizionario enciclopedico, ed. A.D. Fitzgerald, ed. italiana a cura di L. Alici e A. Pieretti, Roma 2007, s. 274-284.
Żurek A., Katecheza przedchrzcielna i mistagogiczna w Hipponie w czasach św. Augustyna, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 62,1 (2009), s. 25-36.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
