Zjawisko wypalenia psychicznego wśród dzieci i młodzieży jako konsekwencja dorastania w cywilizacji narcyzmu i kultu ciała
Słowa kluczowe:
psychologiczne wypalenie, kultura narcyzmu, wygląd ciała, media społecznościoweAbstrakt
Celem artykułu jest zrozumienie zjawiska psychicznego wypalenia wśród dzieci i młodzieży w kontekście kulturowej presji idealnego ciała. Presja ta jest potęgowana m.in. za pośrednictwem przekazów obecnych w mediach społecznościowych, stając się przyczyną frustracji związanej z wizerunkiem ciała oraz problemów zdrowotnych dorastających. W związku z tym głównym problemem badawczym niniejszego artykułu jest
pytanie o to, w jaki sposób kulturowy imperatyw idealnego ciała staje się potencjalnym czynnikiem psychicznego wypalenia wśród dzieci i młodzieży. W artykule zastosowano hermeneutyczną analizę treści literatury przedmiotu, badań oraz danych statystycznych odnoszących się do analizowanego zjawiska. W implikacjach dla praktyki pedagogicznej wskazano na konieczność wdrażania oddziaływań psychoedukacyjnych oraz profilaktycznych w zakresie krytycznego odbioru przekazów kulturowych i medialnych odnoszących się do wizerunku ciała i dbałości o ciało.
Bibliografia
Ablewicz K., Hermeneutyka i fenomenologia a pedagogika, w: Podstawy metodologii badań w pedagogice, red. S. Palka, Gdańsk 2010, s. 103-123.
Aboujaoude E., Wirtualna osobowość naszych czasów. Mroczna strona e-osobowości, tłum. R. Andruszko, Kraków 2012.
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Wydział Taryfikacji, Raport w sprawie ustalenia taryfy świadczeń nr WT.5403.14.2021, 31.05.2021. Komunikat – raport w sprawie ustalenia taryfy świadczeń – Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (aotm.gov.pl) [dostęp: 25.05.2024].
Banasiak-Parzych B., Smartfon zmienia emocje, „Charaktery” 3 (2013), s. 33-34.
Bauman Z., Konsumenci w społeczeństwie konsumentów, Łódź 2007.
Bauman Z., Konsumowanie życia, Kraków 2009.
Biedroń M., Wpływ kultury indywidualizmu na relacje między rodzicami i dziećmi, w: Dziecko w zmieniającej się przestrzeni życia. Obrazy dzieciństwa, red. J. Izdebska, J. Szymanowska, Białystok 2009, s. 245-264.
Bieńko M., Sposoby posługiwania się tożsamością seksualną w kulturze popularnej, w: Kultura popularna: konteksty teoretyczne i społeczno-kulturowe, red. A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik, Kraków 2010, 181-204.
Borysenko J., Księga życia kobiety. Ciało – psychika – duchowość, Gdańsk 2002.
Brytek-Matera A., Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym, Warszawa 2008.
Flores S.E., Sfejsowani. Jak media społecznościowe wpływają na nasze życie, emocje i relacje z innymi, tłum. K. Mojkowska, Warszawa 2017.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Wpływ korzystania z social mediów na postrzeganie swojego ciała przez nastolatki/ków. Raport z badań, maj 2021, Wpływ korzystania z social mediów na postrzeganie swojego ciała przez nastolatki_ków – 2021 – Raporty z badań – Co robimy – Site (fdds.pl) [dostęp: 19.10.2023].
Cielesne zaburzenie dysmorficzne, https://psycholog-mularczyk.pl/cielesne-zaburzenie-dysmorficzne/ [dostęp: 19.09.2018].
Instytut Matki i Dziecka: Jakie są polskie nastolatki? Zachowania zdrowotne polskiej młodzieży na tle rówieśników z 43 krajów. KOM UNI KAT PRA SOWY HBSC.pdf [dostęp: 31.05.2021].
Jacyno M., Kultura indywidualizmu, Warszawa 2007.
„Jesteśmy całkowicie pozbawieni osłony” – badania wpływu mediów społecznościowych na młodych ludzi – Amnesty International Polska [dostęp: 25.10.2023].
Józefik B., Kultura, ciało, (nie)jedzenie, terapia. Perspektywa narracyjno-konstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania, Kraków 2014.
Kearney-Cooke A., Familial influences on body image development, w: Body image: a handbook of theory, research and clinical practice, red. T. F. Cash, T. Pruzinsky, New York 2002, s. 99-107.
Lasch C., Kultura narcyzmu, tłum. G. Ptaszek, A. Skrzypek, Warszawa 2015.
Leksy K., Ciało w społecznej przestrzeni Internetu – wpływ porównań społecznych na samoocenę i zachowania związane z ciałem młodych dorosłych, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne” 2023, s. 25-42.
Leksy K., Młodzież we współczesnej przestrzeni społeczno-kulturowej: wybrane aspekty zdrowotne i pedagogiczne, Warszawa 2020.
Leksy K., Znaczenie mediów społecznościowych dla samooceny i zachowań związanych z wyglądem ciała młodych dorosłych. Perspektywa społeczno-pedagogiczna, Katowice 2023.
Lewczuk J., Jędrzejko M., Psychologiczne konteksty aktywności dzieci i młodzieży w sieci, w: Cyfrowe dzieci. Zjawisko. Uwarunkowania. Kluczowe problemy, red. S. Bębas, M.Z. Jędrzejko, K. Kasprzak, A. Szwedzik, A. Taper, Warszawa–Milanówek 2017, s. 269-318.
Melosik Z., Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności, Kraków 2013.
Melosik Z., Kultura popularna jako czynnik socjalizacji, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2011, s. 68-93.
Mirucka B., Sakson-Obada O., Ja cielesne. Od normy do zaburzeń, Sopot 2013.
MLODE -GLOWY.-Otwarcie-o-zdrowiu-psychicznym_-Raport-final.pdf (mlodeglowy.pl) [dostęp: 19.10.2023].
Mróz A., Analiza hermeneutyczna narracji autobiograficznych w badaniach noetycznego poziomu rozwoju człowieka, „Rocznik Lubuski” 41,1 (2015), s. 107-116.
Nowak M., Metoda hermeneutyczna w pedagogice, „Roczniki Nauk Społecznych” 21,2 (1993), s. 49-58.
Oleszkowicz A., Senejko A., Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji, Warszawa 2013.
Opieczyńska A., Porno-chic, czyli seksualność jako narzędzie komunikacji, w: Kultura mediów, ciało i tożsamość – konteksty socjalizacyjne i edukacyjne, red. W. Jakubowski, S. Jaskulska, Kraków 2011.
Ostaszewska A., Popkulturowe ramy tożsamości. Media, kultura popularna, Internet jako nowe środowiska kształtowania tożsamości, Warszawa 2012, http://www.ore.edu.pl [dostęp: 20.09.2012].
Ostaszewski K., Kucharski M., Stokwiszewski J., Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań EZOP II. Wyniki badania dzieci i młodzieży, Instytut Psychiatrii i Neurologii 2021, https://ezop.edu.pl/wp-content/uploads/2021/12/EZO PII _Wyniki-badania-dzieci-i-mlodziezy-7-17-lat.pdf [dostęp:
05.2024].
Raport Rzecznika Praw Dziecka, 2021, Raport-RPD-samopoczucie-psychiczne-PDF .pdf (brpd.gov.pl) [dostęp: 19.10.2023].
Roter A., Olszańska K., Kultura narcyzmu a społeczeństwo lipofobiczne, w: Tożsamość w społeczeństwie współczesnym: pop-kulturowe (re)interpretacje, red. A. Gromkowska- Melosik, Z. Melosik, Kraków 2012, s. 181-206.
Roter A., Olszańska K., Metamorfozy tożsamości jako skutek percepcji kultury „makeover”, w: Kultura popularna – konteksty teoretyczne i społeczno-kulturowe, red. A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik, Kraków 2010, s. 283-294.
Schulte-Markwort M., Wypalone dzieci. O presji osiągnięć i pogoni za sukcesem, tłum. M. Guzowska, Gdańsk 2017.
Sitnik K., Psychologia kobiety, w: Psychologia. Podręcznik dla studentów kierunków medycznych, red. A. Trzcieniecka-Green, Kraków 2006.
Surzykiewicz J., Współczesne dziewczyny nie mają problemów? Obraz współczesnych nastolatek i jego znaczenie w pracy edukacyjno-wychowawczej z dziewczętami, Warszawa 2012, http://www.ore.edu.pl [dostęp: 20.09.2012].
Szpunar M., Kultura cyfrowego narcyzmu, Kraków 2016.
Szredzińska R., Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, w: Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, Warszawa 2022.
Warszawska N., Kreacja idealnych wizerunków, czyli kult ciała w kulturze popularnej, w: Kultura mediów, ciało i tożsamość – konteksty socjalizacyjne i edukacyjne, red. W. Jakubowski, S. Jaskulska, Kraków 2011, s. 225-237.
Wasylewicz M., Postrzeganie własnej cielesności w kontekście kultury popularnej – zderzenie wymogów przestrzeni medialnej z rzeczywistością, w: Kultura mediów, ciało i tożsamość – konteksty socjalizacyjne i edukacyjne, red. W. Jakubowski, S. Jaskulska, Kraków 2011, s. 239-246.
Woynarowska B., Zaburzenia wzrastania, w: Zdrowie i szkoła, red. B. Woynarowska, Warszawa 2000, s. 126-136.
Wójtewicz A., Ciało w kulturze konsumpcji, Toruń 2014.
Wysocka E., Zagrożenia społeczno-kulturowe dla rozwoju młodego pokolenia, w: Dzieci i młodzież w niegościnnym świecie. Zagrożenia rozwojowe i społeczne, red. E. Wysocka, Warszawa 2012, s. 89-117.
Zamachy samobójcze od 2017 r. – Statystyka – Portal polskiej Policji (policja.pl) [dostęp: 19.10.2023].
Ziółkowska B., Ile fizycznej atrakcyjności w atrakcyjności społecznej? Rzecz o sile pierwszego wrażenia, w: Ciało w kulturze i nauce, red. B. Ziółkowska, A. Cwojdzińska, M. Chołody, Warszawa 2009, s. 53-62.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
