Prawo karne wobec „szybkich i wściekłych”. Przestępstwa popełniane przez kierowców umyślnie naruszających elementarne zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym
DOI:
https://doi.org/10.31261/FPK.2024.07.02Słowa kluczowe:
wypadek drogowy, katastrofa komunikacyjna, zabójstwo, prewencja ogólna, prewencja szczególna, zamiar wynikowy, obiektywne przypisanie skutkuAbstrakt
Artykuł opisuje podstawy odpowiedzialności karnej kierowców dopuszczających się umyślnych naruszeń podstawowych zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym. Analiza odbywa się pod kątem możliwości przypisania odpowiedzialności za katastrofę w ruchu lądowym (art. 173 k.k.), sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym (174 k.k.) – w przypadku „bezwypadkowej” jazdy z naruszeniem zasad bezpieczeństwa; pod kątem przypisania odpowiedzialności karnej za zabójstwo (art. 148 k.k.) w przypadku spowodowania śmierci innego uczestnika ruchu. Tekst odnosi się także do kwestii rozszerzenia odpowiedzialności za przestępny skutek na kilku uczestników ruchu (np. uczestników nielegalnego wyścigu) oraz prawnego znaczenia przyczynienia się pokrzywdzonego lub innego uczestnika ruchu do spowodowania przestępnego skutku. Tekst zawiera postulaty de lege ferenda.
Bibliografia
Barczak-Oplustil A., Obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege. Wybrane problemy, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, nr 3, s. 5–28.
Bielski M., Kryteria obiektywnego przypisania skutku na tle współczesnej polskiej dogmatyki prawa karnego, w: Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. 2, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012, s. 503–528.
Bielski M., Naruszenie reguł ostrożności czy nadmierna ryzykowność zachowania jako właściwe kryterium prawnokarnego przypisania skutku, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2004, nr 1, s. 25–46.
Bielski M., Obiektywne przypisanie skutku przestępnego w przypadku kolizji odpowiedzialności za skutek, „Państwo i Prawo” 2005, nr 10, s. 75–89.
Bielski M., Prawnokarne przypisanie skutku w postaci konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo – uwagi na marginesie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2004 r., V KK 37/04, „Przegląd Sądowy” 2005, nr 4, s. 119–133.
Błachnio A., Przestępstwo niezatrzymania się do kontroli w świetle art. 178b k.k., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2020, nr 2, s. 98–110.
Bogdan G., Komentarz do przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w: Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, cz. 1: Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2017, Lex/el.
Buchała K., Prawo karne materialne, PWN, Warszawa 1980.
Buchała K., Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji drogowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1973.
Budyn-Kulik M., w: Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, Wolters Kluwer, Warszawa 2024, Lex/el.
Dębski R.C., O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1998, nr 58, s. 105–127.
Dutka P., Spowodowanie wypadku w komunikacji przez kierowcę pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, „Prokuratura i Prawo” 2023, nr 4, s. 67–86.
Dzielińska E., Proć K., Wypadek drogowy ze skutkiem śmiertelnym czy zabójstwo w zamiarze ewentualnym – kwalifikacja prawna najpoważniejszych zdarzeń drogowych, „Prokuratura i Prawo” 2022, nr 4, s. 123–156.
Filipczak M., Przedpole zagrożenia dla dobra prawnego a opis czynu z art. 178a § 1 k.k., „Państwo i Prawo” 2015, nr 7, s. 84–110.
Giezek J., Przewidywanie czynu zabronionego i zamiar jego uniknięcia jako podmiotowe elementy świadomej nieumyślności, w: Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga jubileuszowa Profesora Mariana Filara, t. 1, red. A. Adamski i in., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012, s. 130–155.
Giezek J., Przyczynowość oraz przypisanie skutku w prawie karnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994.
Giezek J., Teorie związku przyczynowego oraz koncepcje obiektywnego przypisania, w: System prawa karnego, t. 3: Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, C.H.Beck, Warszawa 2013, SIP Legalis.
Giezek J., Lipiński K., w: D. Gruszecka i in., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2021, Lex/el.
Girdwoyń P., Stan nietrzeźwości i po użyciu alkoholu oraz innych środków psychoaktywnych – dopuszczalne analogie? Uwagi na tle art. 178a § 1 i art. 87 § 1 kw, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2012, nr 4, s. 190–198.
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia. Analiza karnistyczna, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Hryniewicz E., Przestępstwa konkretnego i abstrakcyjnego zagrożenia dóbr prawnych, C.H.Beck, Warszawa 2012.
Józefiak B., Wszyscy tak jeżdżą, Wydawnictwo Czarne, Warszawa 2023.
Jurewicz J., Kwestie przypisania odpowiedzialności karnej uczestnikom wypadku komunikacyjnego, „Palestra” 2015, nr 3–4, s. 80–87.
Kanarek J., Ocena prawnokarna czynu w razie spowodowania wypadku w komunikacji przez sprawcę prowadzącego pojazd, będącego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, „Przegląd Sądowy” 2015, nr 6, s. 100–107.
Kanarek J., Rozważania o obiektywnym przypisaniu skutku i nauce o zwiększeniu ryzyka w kontekście ich aplikacji do przestępstw stypizowanych w art. 177 kodeksu karnego, „Przegląd Sądowy” 2015, nr 9, s. 49–59.
Kania A., Dyrektywa pozytywnej prewencji ogólnej – wybrane problemy. Uwagi na tle kodeksu karnego, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2016, nr 39, s. 55–72.
Kardas P., Komentarz do art. 18 KK, w: Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 1: Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, Lex/el.
Kardas P., O osobliwościach przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo, „Państwo i Prawo” 2022, nr 11, s. 99–116.
Kaszubowicz M., Obiektywne przypisanie skutku w wypadkach drogowych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Prokuratura i Prawo” 2016, nr 2, s. 90–103.
Kokot R., Z problematyki prawnokarnej oceny zbiegnięcia sprawcy z miejsca przestępstwa drogowego, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2019, nr 53, s. 13–32.
Kosieradzka-Federczyk A., Zabójstwo drogowe w prawie włoskim (rozwiązania podstawowe), Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2021.
Kotowski W., Swobodna ocena dowodów a nieznana procedurze dowolna ocena dowodów. Glosa do wyroku s. apel. z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. II AKa 383/14, Lex/el 2015.
Kulesza J., Glosa do postanowienia SN z dnia 20 stycznia 1999 r., I KZP 23/98, „Przegląd Sądowy” 2000, nr 5, s. 110–119.
Kulesza J., Negatywna prewencja generalna, „Państwo i Prawo” 2011, nr 1, s. 34–44.
Kulesza J., Społeczne niebezpieczeństwo czynu jako warunek kryminalizacji, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2017, nr 43, s. 327–348.
Lipski M., Kolizja odpowiedzialności za przestępny skutek w przypadku współdziałania wielu osób w procesie leczenia, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2016, nr 2, s. 107–128.
Łucarz K., Muszyńska A., Pojęcie środka odurzającego w prawie karnym, „Państwo i Prawo” 2008, nr 6, s. 91–102.
Małecki M., Kryteria przypisania zamiaru wynikowego. Uwagi na marginesie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 kwietnia 2013 r. (II AKa 62/13), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, nr 3, s. 29–50.
Małecki M., Z problematyki obiektywnego przypisania skutku (przypadek płonącego anioła), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, nr 2, s. 43–76.
Małecki M., Zbiegi i kolizje przypisania skutku, w: Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, s. 317–347.
Michalska-Warias A., Glosa do postanowienia SN z dnia 28 marca 2002 r., I KZP 4/02, „Prokuratura i Prawo” 2003, nr 4, s. 139–143.
Muller A., Soja S., Nowy środek karny polegający na zakazie prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (art. 42 § 1a k.k.), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2018, nr 1, s. 75–81.
Pawelec K.J., Z problematyki karania sprawców przestępstw drogowych, „Przegląd Sądowy” 2017, nr 10, s. 79–92.
Razowski T., Komentarz do przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Wolters Kluwer, Warszawa 2021, Lex/el.
Rychlewska A., O gwarancyjnym modelu wykładni prokonstytucyjnej przepisów typizujących czyny zabronione pod groźbą kary, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2016, nr 3, s. 131–150.
Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, PWN, Warszawa 1990.
Stefański R.A., Komentarz do przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, Lex/el.
Stefański R.A., Przestępstwo z art. 178a § 4 k.k., „Państwo i Prawo” 2010, nr 9, s. 60–69.
Stefański R.A., Rozdział V. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w: System prawa karnego, t. 8: Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym, wyd. 2, C.H.Beck, Warszawa 2018, SIP Legalis.
Stefański R.A., Ustawowe zaostrzenie represji za przestępstwa komunikacyjne, „Prokuratura i Prawo” 2010, nr 7–8, s. 7–28.
Stępień J., Quasi-przepadek pojazdu mechanicznego w znowelizowanym Kodeksie karnym, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2023, nr 2, s. 87–106.
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, SIP Lex.
Tarapata S., Głos w sprawie „niebezprawnego naruszenia reguł postępowania z dobrem prawnym” (o przypadku tzw. „płonącego anioła”), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, nr 2, s. 25–42.
Tarapata S., Kontrowersje wokół wyznaczania granic dobra prawnego – uwagi na marginesie postanowienia Sądu Najwyższego z 23 września 2009 r. (sygn. akt I KZP 15/09), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2012, nr 1, s. 91–152.
Wolter W., Nauka o przestępstwie, PWN, Warszawa 1973.
Wolter W., W sprawie tzw. zamiaru ewentualnego, „Nowe Prawo” 1957, nr 5, s. 53–60.
Wolter W., Z problematyki zamiarów przestępnych, „Państwo i Prawo” 1981, nr 4, s. 38–44.
Wróbel W., Komentarz do zasad wymiaru kary i środków karnych, w: Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 2: Komentarz do art. 53–116, red. A. Zoll, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, Lex/el.
Wróbel W., Krytycznie o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za przestępstwa komunikacyjne, „Państwo i Prawo” 2001, nr 7, s. 51–62.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Znak, Kraków 2012.
Zaczek A., Przestępstwa prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a § 1 i 4 k.k.), „Civitas et Lex” 2015, nr 1 (5), s. 41–53.
Zając D., Stopień społecznej szkodliwości czynu jako okoliczność rzutująca na wymiar kary, „Państwo i Prawo” 2017, nr 11, s. 56–69.
Zakrzewski P., w: Kodeks karny. Komentarz, red. J. Majewski, Wolters Kluwer, Warszawa 2024, Lex/el.
Zoll A., Komentarz do art. 9 k.k., w: Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 1: Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, Lex/el.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
