Strategie kompensacyjne w zachowaniach językowych mężczyzn uzależnionych od alkoholu
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2020.09.17Słowa kluczowe:
uzależnienie od alkoholu, zachowania językowe w chorobie alkoholowej, strategie kompensacyjne, sprawność narracyjnaAbstrakt
Uzależnienie od alkoholu jest przewlekłą chorobą powodującą uszkodzenia wieloukładowe i wielonarządowe, w tym uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Toksyczne działanie alkoholu na tkankę mózgową prowadzi do powstawania zaburzeń poznawczych i zaburzeń języka. Przeprowadzone przez autorkę badania zachowań językowych dokonanych poprzez analizę wypowiedzi narracyjnych 15 mężczyzn uzależnionych od alkoholu, poddawanych terapii uzależnienia alkoholowego i zachowujących abstynencję, pozwoliły określić językowe strategie kompensujące proces dezintegracji oraz wyznaczyć spektra zaburzeń językowych w chorobie alkoholowej.
Bibliografia
Acker, C. (1986). Neuropsychological deficits in alcoholics: the relative contributions of genderand drinking history. British Journal of Addiction, 81, 395–403.
Agartz, I., Momenam, R., Rawlings, R.R., Kerich, M.J., Hommer, D.W. (1999). Hippocampal volume in patients with alcohol dependence. Archives of General Psychiatry, 56, 356–363.
Bechara, A., Dolan, S., Denburg, N., Hindes, A., Anderson, S.W. (2001). Decision-making deficits, linked to a dysfunctional ventromedial prefrontal cortex, revealed in alcohol and stimulant abusers. Neuropsychology, 39, 376–389.
Blume, A.W., Schmaling, K.B., Marlatt, G.A. (2005). Memory, executive cognitive function, and readiness to change drinking behavior. Addictive Behaviors, 30, 301–314.
Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
Bokus, B. (2000). Świat fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia.
Boniecka, B. (1999). Lingwistyka tekstu, teoria i praktyka. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Cunha, P.J., Novaes, M.A. (2004). Neurocognitive assessment in alcohol abuse and dependence: implications for treatment. Revista Brasileira de Psiquiatria, 26, 23–27.
Ciszewska-Psujek, U. (2017a). Zaburzenia językowe w uzależnieniu od alkoholu – w poszukiwaniu metodologii badawczej. Logopedia, 46, 175–192.
Ciszewska-Psujek, U. (2017b). Sprawność narracyjna w chorobie alkoholowej. Logopedia Silesiana, 6, 159–188.
Ciszewska-Psujek, U. (2018a). Zaburzenia językowe w przebiegu choroby alkoholowej – obraz i dynamika. Logopedia Silesiana, 7, 56–80.
Ciszewska-Psujek, U. (2018b). Językowe wykładniki poznawczej deterioracji w chorobie alkoholowej. W: M. Marczewska, A. Kasprzyk (red.), Język – umysł –poznanie. W poszukiwaniu uniwersaliów (s. 33–46). Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Ciszewska-Psujek, U. (2019). Zaburzenia językowe w chorobie alkoholowej – egzemplifikacja. W: J. Nyćkowiak, J. Leśny (red.), Badania i rozwój młodych naukowców w Polsce, cz. 2: Nauki medyczne i nauki o zdrowiu (s. 41–48). Poznań: Wydawnictwo Młodzi Naukowcy.
Czernikiewicz, A., Woźniak, T. (2012). Diagnoza psychogennych zaburzeń mowy. W: S. Milewski, E. Czaplewska (red.), Diagnoza logopedyczna (s. 415–480). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Dao-Castellana, M.H., i in. (1998). Frontal dysfunction in neurologically normal chronic alcoholic subjects: metabolic and neuropsychological findings. Psychological Medicine, 28, 1039–1048.
Beaugrande, R. de, Dressler, W. (1990). Wstęp do lingwistyki. Tłum. A. Szwedek. Warszawa: PWN.
Domagała, A. (2012). Zaburzenia komunikacji językowej w otępieniu allzheimerowskim – typologia zjawisk w perspektywie progresywności wypowiedzi. W: S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 625–644). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Duszak, A. (1998). Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Flannery, B., i in. (2007). Gender differences in neurocognitive functioning among alcohol-dependent Russian patients. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 31, 745–754.
Grabias, S. (2012). Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 15–72). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S., Kurkowski, Z.M., Woźniak, T. (2002). Logopedyczny test przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grzegorczykowa, R. (1998). Wykłady z polskiej składni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Herzyk, A. (2009). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Warszawa: Scholar.
Jodzio, K. (2012). Neuropsychologia jesieni życia. Psychologia Rozwojowa, 17(1), 85–98.
Kaczmarek, B. (2011). Zespoły czołowe. W: Ł. Domańska, A.R. Borkowska. (red.), Podstawy neuropsychologii klinicznej (s. 299–317). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kielar-Turska, M., Bryczewska-Konieczny, K. (2014). Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. W: S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii (s. 429–443). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Kopera, M., Wojnar, M., Szelenberger, W. (2011). Czynniki wpływające na funkcjonowanie poznawcze u osób uzależnionych od alkoholu. Alkoholizm i Narkomania, 24(1), 39–52.
Labov, W. (1983). The study of language on its social context. W: P.P. Giglioli (ed.), Language and social context (s. 283–308). [b.m.w.] Penguin Books.
Labov, W. (1986). Language in the inner city: Studies in the Black English vernacular. Philadelphia: University of Pensylvania Press.
Lezak, M. (1995). Neuropsychological assessment. New York: Oxford University Press.
Łuria, A. (1967). Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu. Wprowadzenie do neuropsychologii. Warszawa: PWN.
Mann, K., i in. (2005). Neuroimaging of gender differences in alcohol dependence: Are women more vulnerable? Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 29, 896–901.
Matyjasek, A. (2016–2017). Starzenie się a procesy językowe. Biuletyn Logopedyczny, 1–2(30–31), 147–167.
Mayenowa, M.R. (1979). Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Wrocław: Ossolineum.
Noël, X., i in. (2002). Contribution of frontal cerebral blood flow measured by 99mTcbicisate SPECT and executive function deficits to predicting treatment outcome in alcohol-dependent patients. Alcohol and Alcoholism, 37, 347–354.
Nowakowska, K., Jabłkowska, K., Borkowska, A. (2007). Zaburzenia funkcji poznawczych pacjentów uzależnionych od alkoholu. Psychiatria Polska, 5(41), 693–703.
Obuchowski, K. (1970). Kody orientacji i struktura procesów emocjonalnych. Warszawa: PWN.
Panasiuk, J. (2012). Afazja a interakcja. TESKT – metaTESKT – konTESKT. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Panasiuk J. (2015). Postępowanie logopedyczne w przypadku zespołu psychoorganicznego czołowego. W: S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego (s. 1025–1058). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Parker, E.S., Cahill, L., McGaugh, J.L. (2006). A case of unusual autobiographical remembering. Neurocase, 12, 35–49.
Parsons, O.A. (1996). Alcohol abuse and alcoholism. W: S.J. Nixon (ed.), Neuropsychology for clinical practice (s. 175–201). Washington DC: American Psychological Press.
Pawłow, I.P. (1952). Wykłady o czynności mózgu. Tłum. S. Miller. Oprac. J. Konorski. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Piazza, N.J., Vrbka, J.L., Yeager, R.D. (1989). Telescoping of alcoholism in women alcoholics. International Journal of the Addictions, 24, 19–28.
Rosenbloom, M.J., O’Reilly, A., Sassoon, S.A., Sullivan, E.V., Pfefferbaum, A. (2005). Persistent cognitive deficits in community-treated alcoholic men and women volunteering for research: limited contribution from psychiatric comorbidity. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 66, 254–265.
Ryszkowski, A., i in. (2015). Objawy i skutki nadużywania alkoholu. Journal of Clinical Healthcare, 1, 2–6.
Stern, Y. (2009). Cognitive reserve. Neuropsychologia, 47, 2015–2028.
Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Straś‑Romanowska, M. (2011). Późna dorosłość. Wiek starzenia się. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Podręcznik akademicki (s. 326–350). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stuart‑Hamilton, I. (2000). Psychologia starzenia się. Tłum. A. Błachnio. Poznań: Zysk i S‑ka.
Sullivan, E.V., Margaret, J., Rosenbloom M.J., Lim, K.O., Pfefferbaum, A. (2000). Longitudinal changes in cognition, gait, and balance in abstinent and relapsed alcoholic men: relationships to changes in brain structure. Neuropsychology, 14, 178–188.
Sullivan, E.V., Fama, R., Rosenbloom, M.J., Pfefferbaum, A. (2002). A profile of neuropsychological deficits in alcoholic women. Neuropsychology, 16, 74–83.
Szepietowska, E.M. (2009). Czy mniej znaczy gorzej? Starzenie się z perspektywy neurobiologicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 22, 9–22.
Thomas, P. (1995). Thought disorder of communication disorder: Linguistic science provides a new aproach. British Journal of Psychiatry, 166, 287–290.
Thomas, P., Kearney, G., Napier, E. (1996a). Speech and language in first onset psychosis: differences between people with schizophrenia, mania and controls. British Journal of Psychiatry, 168, 337–343.
Thomas, P., Kearney, G., Napier, E. (1996b). The reliability and characteristics of the brief syntactic analysis. British Journal of Psychiatry, 168, 334–337.
Tłokiński, W. (1986). Mowa. Przegląd problematyki dla psychologów i pedagogów. Warszawa: PWN.
Tłokiński, W. (1990). Mowa ludzi u schyłku życia. Warszawa: PWN.
Trzebiński, J. (2002). Narracyjne konstruowanie rzeczywistości. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata (s. 17–42). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Warchala, J. (1991). Dialog potoczny a tekst. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Warchala, J. (1993). Potoczna narracja w dialogu. W: A. Wilkoń, J. Warchala (red.), Z problemów współczesnego języka polskiego (s. 22–32). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Woronowicz, B.T. (2001). Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Woźniak, T. (2000). Zaburzenia języka w schizofrenii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Woźniak, T. (2012). Zaburzenia mowy w schizofrenii. W: S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 645–677). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Zdunkiewicz-Jedynak, D. (2006). ABC stylistyki. W: M. Bańko (red.), Polszczyzna na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
