Wybrane aspekty elastyczności psychologicznej a doświadczanie syndromu wypalenia zawodowego wśród logopedów
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2021.10.01.08Słowa kluczowe:
elastyczność psychologiczna, wypalenie zawodowe, zawód logopedy, terapia ACTAbstrakt
W artykule podjęto próbę przedstawienia zależności pomiędzy wybranymi aspektami elastyczności psychologicznej a doświadczaniem syndromu wypalenia zawodowego wśród czynnych zawodowo logopedów. Zaprezentowano wyniki badań korelacyjnych (n = 143) nad zależnościami pomiędzy syndromem wypalenia zawodowego (OLBI) a wybranymi aspektami elastyczności psychologicznej: unikaniem doświadczenia (MEAQ-30), fuzją poznawczą (CFQ) oraz akceptacją i działaniem (AAQ-II). Wyniki te wskazują na istnienie istotnych statystycznie zależności (p < 0,05) pomiędzy wypaleniem zawodowym a brakiem akceptacji i działaniem (0,38), fuzją poznawczą (0,56), jak również składowymi unikania działania: awersją do stresu (0,4), prokrastynacją (0,37), wyparciem/zaprzeczeniem (0,33) i wytrzymałością na stres (–0,26). We wnioskach podkreślono zasadność prowadzenia profilaktyki wypalenia zawodowego w grupie logopedów poprzez edukację w zakresie umiejętności składających się na poszczególne aspekty elastyczności psychologicznej.
Bibliografia
Bach, P., & Moran, D.J. (2008). ACT in practice. Oakland: AC.
Baka, Ł., & Basińska, B.A. (2016). Psychometryczne właściwości polskiej wersji Oldenburskiego Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego OLBI. Medycyna Pracy, 67(1), 29–41. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00353.
Baran, L., Hyla, M., & Kleszcz, B. (2019). Elastyczność psychologiczna. Polska adaptacja narzędzi pomiarowych dla praktyków i badaczy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bardeen, J.R., & Fergus, T.A., (2016). The interactive effect of cognitive fusion and experiential avoidance on anxiety, depression, stress and posttraumatic stress symptoms. Journal of Contextual Behavioral Science, 5(1), 1–6. http://dx.doi.org/10.1016/j.jcbs.2016.02.002.
Brito-Marcelino, A., Oliva-Costa, E.F., Sarmento, S.C.P., & Andrade Carvalho, A.A. (2020).
Burnout syndrome in speech-language pathologists and audiologists: a review. Revista Brasileira de Medicina do Trabalho, 18(2), 217–222.
Chirkowska-Smolak, T. (2018). Polska adaptacja kwestionariusza do pomiaru wypalenia zawodowego OLBI. Studia Oeconomica Posnaniensia, 6(3), 27–47.
Demerouti, E., Bakker, A.B., Vardakou, I., & Kantas, A. (2003). The convergent validity of two burnout instruments: A multitrait-multimethod analysis. European Journal of Psychological Assessment, 19, 12–23.
Erenkfejt, K., Dudzińska, L., & Indyk, A. (2012). Wpływ środowiska pracy na powstanie wypalenia zawodowego. Medycyna Środowiskowa, 15(3), 121–128.
Freudenberger, H.J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30, 159–165.
Freudenberger, H.J. (1980). Burnout: The high cost of high achievement. Garden City, N.Y.: Anchor Press.
Goubert, L., & Trompetter, H. (2017). Towards a science and practice of resilience in the face of pain. European Journal of Pain, 21, 1301–1315.
Grzegorzewska, M.K. (2020). Uwarunkowania poczucia zdrowia, stresu i wypalenia zawodowego nauczycieli. Kraków: Impuls.
Guzy, A. (2020). Syndrom wypalenia zawodowego wśród nauczycieli w kontekście doświadczanych przez nich trudności głosowych. Logopedia Silesiana, 9, 1–26. https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2020.09.01.
Harris, R. (2019). Zrozumieć ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce. Transl. A. Sawicka-Chrapkowicz. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hayes, S.C. (2020). Umysł wyzwolony. Transl. A. Sawicka-Chrapkowicz. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hayes, S.C., Strosahl, K.D., & Wilson, K.G. (2013). Terapia akceptacji i zaangażowania: Proces i praktyka uważnej zmiany. Transl. M. Kapera. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hayes, S.C., Luoma, J., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44, 1–25. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.06.006.
Heszen, I., Sęk, I. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Huget, P. (2015). Profilaktyka syndromu wypalenia zawodowego nauczyciela. Polonistyka. Innowacje, 2, 93–101.
Hofer, P.D., et al. (2018). Self-help for stress and burnout without therapist contact: An online randomised controlled trial. Work & Stress, 32(2), 189–208.
Hosseinaei, A., Hassan, A., Ladan, F., Heidarei, A., & Mazaheri, M. (2013). Effects of group acceptance and commitment therapy (ACT)-based training on job stress and burnout. Iranian Journal of Psychiatry & Clinical Psychology, 19(2), 109–120.
Kabat-Zinn, J. (2020). Życie – piękna katastrofa. Mądrością ciała i umysłu możesz pokonać stres, choroby, ból. Transl. R. Skrzypczak. Warszawa: Czarna Owca.
Kirenko, J., & Zubrzycka-Maciąg, T. (2011). Współczesny nauczyciel. Studium wypalenia zawodowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kleszcz, B., Dudek, J.E., & Białaszek, W., Ostaszewski, P., Bond, F.W. (2018). Właściwości psychometryczne polskiej wersji Kwestionariusza Akceptacji i Działania II (AAQ-II). Studia Psychologiczne, 56, (1), 1–20 DOI: 10.2478/V1067-010-0178-1.
Mańkowska, B. (2018). Wypalenie zawodowe. Dylematy wokół istoty zjawiska oraz jego pomiaru. Polskie Forum Psychologiczne, 23(2), 430–445.
Maslach, Ch. (2009). Wypalenie-w perspektywie wielowymiarowej. In: H. Sęk (ed.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie (pp. 13–31). Tłum. J. Radzicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maslach, C., & Leiter, M.P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Co robić ze stresem w organizacji. Transl. M. Guzowska-Dąbrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mistretta, E.G., et al. (2018). Resilience training for work-related stress among health care workers. Journal of Environmental Medicine, 60(6), 559–568.
Moen, F., Federici, R.A., & Abrahamsen, F. (2015). Examining possible relationships between mindfulness, stress, schooland sport performances and athlete burnout. International Journal of Coaching Science, 9(1), 3–19.
Ruiz, F.J. (2010). A review of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) empirical evidence: Correlational, experimental psychopathology, component and outcome studies. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 10(1), 125–162.
Sęk, H., & Heszen, I. (2012). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sikorska, I. (2017). Odporność psychiczna w ujęciu psychologii pozytywnej. Edukacja i terapia przez przygodę. Psychoterapia, 2(181), s. 75–86.
Stanek, K.M. (2016). Wypalenie zawodowe pracowników socjalnych. Stan i uwarunkowania w aspekcie pracy zawodowej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Steuden, S., Okła, W. (1998). Tymczasowy podręcznik do Skali Wypalenia Sił – SWS. Wydanie eksperymentalne. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Teasdale, J.D., Williams, M., & Segal, Z.V. (2016). Praktyka uważności. Ośmiotygodniowy program redukcji stresu oparty na uważności. Transl. J. Bilmin-Odrowąż. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tipa, R.O, Tudose, C., & Pucarea, V.L. (2019). Measuring burnout among psychiatric residents using the Oldenburg Burnout Inventory (OLBI) instrument. Journal of Medicine and Life, 12(4), 354–360. doi: 10.25122/jml-2019-0089/.
Tucholska, S. (2009). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Walker, C.A. (2017). Acceptance and Commitment Therapy for Stress and Burnout: Evaluating the effect of the online training, PsyFlex for Behavioural Therapists [thesis, Master of Applied Psychology (MAppPsy), University of Waikato, Hamilton]. https://hdl.handle.net/10289/11247 [access: 5.03.2021].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
