The Holocaust and Ideology in the Polish Children’s Literature of the 21st Century
DOI:
https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.07.09Keywords:
Holocaust, children’s literature, ideology, Judaism, antisemitismAbstract
This article aims at identifying and reviewing themes within Polish 21st-century children’s literature related to the Holocaust in order to enumerate the dominant trends in the presentation of the Shoah. The first part of the article outlines the emergence of the works of children’s literature under consideration, while the second part analyzes the following topics, not only in terms of the inclusion in these works, but also, in certain cases, their omission: Jewish culture and religion, Polish-Jewish relations, and the circumstances surrounding characters’ deaths. The analysis culminates in a series of conclusions regarding, and a discussion concerning, the ideological background of literature for young readers during the 21st century.
References
Althusser L.: Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Przeł. A. Staroń. Warszawa 2006.
Barker Ch.: Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Przeł. A. Sadza. Kraków 2005.
Beręsewicz P.: Wszystkie lajki Marczuka. Łódź 2015.
Cackowska M.: Ideologie dzieciństwa a tabu w książkach obrazkowych dla dzieci. W: Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci. Red. B. Sochańska, J. Czechowska. Warszawa 2012, s. 55–75.
Cackowska M.: Książka obrazkowa o edukacji seksualnej dla dzieci jako medium kulturowe i polityczne. „Forum Oświatowe” 2011, nr 2, s. 93–110.
Cackowska M., Patalon M.: Religijna książka obrazkowa dla dzieci w Polsce. Krytyczna analiza dyskursu. „Problemy Wczesnej Edukacji” 2009, nr 2, s. 161–177.
Chmielewska I.: Pamiętnik Blumki. Poznań 2011.
Combrzyńska-Nogala D.: Bezsenność Jutki. Łódź 2012.
Czapliński P.: Prześladowcy, pomocnicy, świadkowie. Zagłada i polska literatura późnej nowoczesności. W: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania. Red. P. Czapliński, E. Domańska. Poznań 2009, s. 155–181.
Czerwińska-Rydel A.: Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku. Warszawa 2012.
Dlaczego Grecy są dobrzy, a Persowie źli. Z Jackiem Staniszewskim, nauczycielem historii rozmawia Justyna Suchecka. „Książki. Magazyn do czytania” 2018, nr 5 [dodatek: „Najlepsze Książki dla Dzieci i Młodszych Dorosłych”, s. 2–7].
Eagleton T.: Ideology: An Introduction. London 1991.
Fortes A., Concejo J.: Dym. Przeł. B. Haniec. Toruń 2011.
Graban-Pomirska M.: Inne religie w książkach dla dzieci i młodzieży po 1945 roku. W: „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży – teksty religijne. Red. B. Olszewska, O. Pajączkowski. Opole 2019, s. 241–250.
Groński R.M.: Szlemiel. Warszawa 2010.
Hollindale P.: Ideology and the Children’s Book. Oxford 1988.
Janicka E.: Świadkowie własnej sprawy. Polska narracja dominująca wobec Zagłady w trakcie Zagłady. „Studia Litteraria et Historica” 2018, nr 7, s. 1–82.
Jaromir A., Cichowska G.: Ostatnie przedstawienie panny Esterki. Poznań 2014.
Kania A.: Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej. Kraków 2017.
Karczewska A.: Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady. W: Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation. Red. I. von der Lühe, S.J. Żurek. Lublin 2019, s. 265–300.
Karczewska A.: „Tylko czy niebo nadal istnieje?”. Bóg w najnowszej dziecięcej literaturze o Zagładzie. W: Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady. Red. P. Kalwiński, A. Karczewska. Lublin 2018, s. 67–86.
Karolak S.: Doświadczenie Zagłady w literaturze polskiej 1947–1991. Kanon, który nie powstał. Poznań 2014.
Kertzer A.: My Mother’s Voice: Children, Literature, and the Holocaust. Peterborough 2002.
Kokkola L.: Representing the Holocaust in Children’s Literature. London 2003.
Kotaba K.: Czy wojna jest dla dzieci? O obrazach wojny w literaturze dla najmłodszych. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2015, nr 15, s. 184–192.
Kowalska-Leder J.: Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wyzwania. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, s. 768–802.
Kowalska-Leder J.: Wszechobecność Sprawiedliwych. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, s. 1073–1082.
Krajewska A.M.: Młodzieżowe książki o najnowszej historii Polski wydane w ostatnich latach – przegląd subiektywny. „Guliwer” 2018, nr 3, s. 69–76.
Krajewska A.M.: Przestrzeń nadziei. Debiuty po 1990 roku. W: Po potopie. Dziecko, książka i biblioteka w XXI wieku. Red. D. Świerczyńska-Jelonek, G. Leszczyński, M. Zając. Warszawa 2008, s. 43–57.
Kristeva J.: Problemy strukturowania tekstu. „Pamiętnik Literacki” 1972, R. 63, z. 4, s. 233–250.
Landau I.: Ostatnie piętro. Łódź 2015.
Leszczyński G.: Bunt czytelników. Proza inicjacyjna netgeneracji. Warszawa 2010.
Łódź pamięta – Łódź Remembers. 70. rocznica likwidacji Litzmannstadt Getto – 70th Anniversary of the Liquidation of the Litzmannstadt Ghetto. Tekst i red. E. Gaust, J. Podolska. Przeł. D. Dekiert. Łódź 2014.
Majaro N.: Looking for Ideology in Children’s Fiction Regarding the Holocaust. “New Review of Children’s Literature and Librarianship” 2014, Vol. 20, Issue 1, s. 1–14.
Mieszek M.: Kulinaria w łódzkiej serii książek dla dzieci „Wojny dorosłych – opowieści dzieci”. W: Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Dyskurs, tekst, kultura. Red. W. Żarski. Współpr. T. Piasecki. Wrocław 2016, s. 569–580.
Morawiec A.: Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans. Łódź 2018.
Orlińska-Frymus U.: Dziadko. Powiastka autobiograficzna. Szczecin 2018.
Piątkowska R.: Wszystkie moje mamy. Łódź 2013.
Politics and Ideology in Children’s Literature. Eds. M.T. Keyes, Á. McGillicuddy. Dublin 2014.
Rudniańska J.: Kotka Brygidy. Lasek 2007.
Rudniańska J.: XY. Warszawa 2012.
Russell D.L.: Reading the Shards and Fragments. Holocaust Literature for Young Readers. “The Lion and the Unicorn” 1997, Vol. 21, no 2, s. 267–280.
Rybak K.: I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie. „Literatura Ludowa” 2019, nr 1, s. 10–23.
Rybak K.: Oczami dziecka. Dostępne w Internecie: http://oczamidziecka.al.uw.edu.pl/ [data dostępu: 17.07.2020].
Rybak K.: Żyd i uchodźca. Znaczące powinowactwa narracyjne w polskiej literaturze dziecięcej ostatniej dekady. „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty” 2017, nr 2, s. 44–62.
Ryrych K.: Bombka babci Zilbersztajn. Warszawa 2018.
Ryrych K.: Pan Apoteker. Łódź 2018.
Skowera M.: Polacy i Żydzi, dzieci i dorośli. Kto jest kim w „Kotce Brygidy” Joanny Rudniańskiej i „Bezsenności Jutki” Doroty Combrzyńskiej-Nogali. „Konteksty Kultury” 2014, T. 11, z. 1, s. 57–72.
Stephens J.: Language and Ideology in Children’s Fiction. London 1992.
Stręcioch K.: Dom cioci Lusi. Gdańsk 2018.
Sutherland R.D.: Hidden Persuaders: Political Ideologies in Literature for Children. “Children’s Literature in Education” 1985, Vol. 16, Issue 3, s. 143–157.
Szczygielski M.: Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz. Warszawa 2013.
Szot W.: [Recenzja] Agata Tuszyńska, Iwona Chmielewska, „Mama zawsze wraca”. Dostępne w Internecie: https://zdaniemszota.pl/2971-agata-tuszynska-iwona-chmielewska-mama-zawsze-wraca [data dostępu: 17.07.2020].
Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci. Red. B. Sochańska, J. Czechowska. Warszawa–Poznań 2012.
Tomczok M.: Anna Mach, „Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej”, Warszawa–Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2016, 439 s.; Małgorzata Wójcik-Dudek, „W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej
literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży”, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, 336 s. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13, s. 795–801.
Tomczok M.: Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura. Warszawa 2017.
Tuszyńska A., Chmielewska I.: Mama zawsze wraca. Warszawa 2020.
Ulanowicz A.: Second-Generation Memory and Contemporary Children’s Literature: Ghost Images. London 2013.
Uljasz A.: „Dzieci Warszawy” Marii Zarębińskiej-Broniewskiej. Powieść o Zagładzie. „Guliwer” 2015, nr 2, s. 11–15.
Wieczór RDC: wokół książki „Mama zawsze wraca”. Dostępne w Internecie: https://www.rdc.pl/podcast/wieczor-rdc-wokol-ksiazki-mama-zawsze-wraca/ [data dostępu: 17.07.2020].
Wójcik-Dudek M.: „Efekt” Zagłady w polskiej współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży. W: Wiara i niewiara. Literackie realizacje wobec doświadczenia Zagłady. Red. P. Kalwiński, A. Karczewska. Lublin 2018, s. 173–187.
Wójcik-Dudek M.: Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady. W: Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Dyskurs, tekst, kultura. Red. W. Żarski. Współpr. T. Piasecki. Wrocław 2016, s. 449–458.
Wójcik-Dudek M.: W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Katowice 2016.
Żygowska J.: To jest właśnie ta chwila. Uchodźcy w najnowszych polskich książkach i teatrze dla młodych odbiorców (przegląd). „Polonistyka. Innowacje” 2017, nr 6, s. 131–145.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
