Ein unbekannter Brief des Gnesener Erzbischofs Bodzanta von Kosowice mit dem Wappen von Szeliga vom 24. September 1387
DOI:
https://doi.org/10.31261/SPiP.2023.19.07Schlagworte:
Erzbischof Bodzanta, Wladislaus II. von Oppeln, Exkommunikation, Welun, Interdikt, Steuern, KircheAbstract
Der Gnesener Erzbischof Bodzanta von Kosowice mit dem Wappen von Szeliga ist eine der umstrittensten Persönlichkeiten des späten 14. Jahrhunderts in Polen. Er begann seine Karriere als Magnus procurator des Distrikts Krakau-Sandomir während der Herrschaft von Kasimir dem Großen. Dieses Amt hatte er über 20 Jahre lang inne, schlug aber gleichzeitig eine kirchliche Laufbahn ein – er war ein erfolgreicher Kanoniker von Krakau, Scholastiker von Wiślica und schließlich Propst der Stiftskirche St. Florian in Kleparz. 1382 wurde er von König Ludwig dem Großen von Ungarn zum Erzbischof von Gnesen ernannt, wo er bis zu seinem Tod im Jahre 1388 residierte. Die Kontroverse um Bodzanta ist auf seine labile Politik während des Interregnums nach dem Tod Ludwigs des Großen zurückzuführen. Außerdem erließ Jan von Czarnków in seiner Chronik ein tadelndes Urteil über den Erzbischof, das ihn als Versager und Zerstörer der polnischen Kirche darstellte.
Ziel des vorliegenden Artikels ist es, den Konflikt zwischen Bodzanta von Kosowice und dem Herzog Wladislaus II. von Oppeln, der im Jahr 1387 stattfand, in den Mittelpunkt der Betrachtungen zu stellen. Die Analyse stützt sich auf einen bisher unbekannten Brief des Erzbischofs an die Geistlichen in den Pfarreien im Weluner Land, der in den Sammlungen der Jagiellonen-Bibliothek gefunden wurde. Der Streit entzündete sich an der Einhebung strittiger Abgaben durch die herzoglichen Beamten aus den Dörfern, die dem Klerus im Weluner Land gehörten. Der Erzbischof verteidigte den örtlichen Klerus, verhängte ein Interdikt über Welun und drohte dem Herrscher mit der Exkommunikation.
Die Arbeit füllt die bisher bestehenden Wissenslücken in Bezug auf die Verhältnisse zwischen den wichtigsten Persönlichkeiten im Königreich Polen am Ausgang des 14. Jahrhunderts. Darüber hinaus verifiziert sie den Stand der Forschung zur Geschichte von Orten wie Krzyworzeka. Sie zeigt auch die Haltung und Entschlossenheit des Erzbischofs, dem Treiben des Herzogs ein Ende zu setzen, was der Meinung widerspricht, Bodzanta sei während seines gesamten Pontifikats schwach gewesen.
Literaturhinweise
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Dokumenty i akta dotyczące osób, K. Wójcikiewicz, teczka 2 – Kodeks dyplomatyczny miasta Wielunia.
Biblioteka Jagiellońska: rkps 351 IV, Liber sextus Decretalium cum glossa Ioannis Andreae (usque ad I. 3.11.); Textus varii.
Źródła drukowane
Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi Latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur, vol. 2: Numerus continens inde a 332 usque ad 444, wyd. M. Kowalczyk, M. Markowski, J. Zathey, M. Zwiercan, Wrocław 1982.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1879.
Opracowania
Hankus M., Działalność Bodzanty z Kosowic herbu Szeliga na stanowisku arcybiskupa gnieźnieńskiego, „Nasza Przeszłość” 2020, 133, s. 81–114.
Kowalska-Urbankowa Z., Jarosław ze Skotnik Bogoria Arcybiskup Gnieźnieński Prawodawca i Dyplomata (zm. 1376), „Nasza Przeszłość” 1985, 63, s. 53–96.
Kowalski M., Prałaci i kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej od pontyfikatu biskupa Nankera do śmierci biskupa Zawiszy z Kurozwęk (1320–1382), Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1996.
Marzec A., Urzędnicy małopolscy w otoczeniu Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (1305–1370), Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Kraków 2006.
Matuszewski J.S., Przywileje i polityka podatkowa Ludwika Węgierskiego w Polsce, Łódź 1983.
Poniewozik L., Prałaci i kanonicy wiśliccy w okresie średniowiecza, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2004.
Rosin R., Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, Warszawa 1963.
Słomski M., Urzędnicy i personel zamku arcybiskupów gnieźnieńskich w Łowiczu (XIV w.–1531 r.), Instytut Historii PAN, Warszawa 2017.
Sperka J., Książęta śląscy wobec Władysława Łokietka i jego koronacji, w: Władysław Łokietek ‒ odnowiciel Królestwa Polskiego. Restaurator Regni Poloniae, red. J. Grabowski, ks. W. Graczyk, H. Wajs, Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2021, s. 113–134.
Sperka J., Urzędnicy Władysława Opolczyka w księstwie wieluńskim (1370–1391): spisy, w: Średniowiecze polskie i powszechne, t. 3, red. I. Panic, J. Sperka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2004, s. 110–121.
Sperka J., Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330–8 lub 18 maja 1401), Avalon, Kraków 2016.
Wieczorek J., Wikariusze katedry krakowskiej w XIII i XIV stuleciu, „Nasza Przeszłość” 1992, 78, s. 71–126.
Wojciechowska B., Ekskomunika w Polsce średniowiecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2010.
Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI w., „Studia Źródłoznawcze” 1957, 1, s. 155–184.
Wroniszewski J., Prałaci kolegiaty wiślickiej w XIV wieku. Pochodzenie i droga awansu, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. A. Radzimiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2000, s. 85–99.
Zabraniak S., Z dziejów kapituły kolegiackiej w Wieluniu (XV w.–1766 r.): prałaci, „Rocznik Wieluński” 2012, 12, s. 7–36.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
