Literary education facing the challenges of the contemporary world — an attempt at a diagnosis and suggestions of solutions
DOI:
https://doi.org/10.31261/TPDJP.2021.30.03Keywords:
literary education, pandemic, interpretation, school, anxiety, resilienceAbstract
In his article, Maciej Michalski discusses some of the challenges of literary education caused by the pandemic and other contemporary crises (social, environmental, and cognitive). He argues that it is necessary to reduce the growing gap between the content of school education and the problems of the contemporary world. Michalski submits that more emphasis should be put on developing in students attitudes based on empathy, understanding, tolerance, and resilience, which will help them to cope with anxieties and the challenges of the contemporary world. He argues that it is crucial to abandon the text-centered perspective, to use a wider range of non-literary texts, and to show that interpretation can be conceived also as a type of social practice.
References
Applebaum A.: Zmierzch demokracji. Zwodniczy powab autorytaryzmu. Przeł. P. Tarczyński. Wydawnictwo Agora, Warszawa 2020 [e-book, format epub].
Bendyk E.: W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata. Polityka, Warszawa 2020 [e-book, format epub].
Biszewska J.: Polonistka: Zdalnie to możemy sobie porozmawiać przez telefon, ale nie uczyć. [Rozmowa z Małgorzatą Próchniak]. Edziecko, 4.03.2021. https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,26826742,polonistka-zdalnie-to-mozemy-sobie-porozmawiac-przez-telefon.html#s=BoxMMt3 [dostęp: 4.03.2021].
Borodaj D.: „Zachodzę pod dom ucznia, proszę, żeby stanął w oknie, pomacham, pożartuję przez płot. Tyle mogę”. Weekend.gazeta.pl, 4.02.2021. https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177334,26756212,zachodze-pod-dom-ucznia-prosze-zeby-stanal-w-oknie-pomacham.html [dostęp: 19.04.2021]
Borucka A., Pisarska A.: Koncepcja resilience — czyli jak pomóc dzieciom i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka. Ośrodek Rozwoju Edukacji. Pobrano z: https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/projekty/Borucka_Pisarska.pdf [27.09.2021].
Bourdieu P., Passeron J.C.: Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Przeł. E. Neyman. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Buchner A., Wierzbicka M.: Edukacja zdalna w czasie pandemii. Raport. Edycja II. Listopad 2020. Pobrano z: https://centrumcyfrowe.pl/wp-content/uploads/sites/16/2020/11/Raport_Edukacjazdalna-w-czasie-pandemii.-Edycja-II.pdf [19.04.2021].
Długosz P.: Pokolenie przegranych? Kondycja psychospołeczna młodzieży w Europie Środkowo-Wschodniej. „Zeszyty Pracy Socjalnej” 2016, T. 21, nr 2, s. 77—90. https://doi.org/10.4467/24496138PS.16.006.6276.
Domańska E.: Historia ratownicza. „Teksty Drugie” 2014, nr 5, s. 12—26.
Graeber D.: Praca bez sensu. Teoria. Przeł. M. Denderski. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2019.
Gumbrecht H.U.: Po roku 1945. Latencja jako źródło współczesności. Tłum. A. Paszkowska. Wstęp A. Krzemiński. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2016.
Guszta J.: Przewodnik po książkach ekologicznych dla dzieci. „Znak” 2021, nr 4 (791), s. 32—33.
Hadot P.: Filozofia jako ćwiczenie duchowe. Przeł. P. Domański. Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1992.
Harari Y.N.: 21 lekcji na XXI wiek. Przeł. M. Romanek. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018 [e-book, format epub].
Irvine W.B.: Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną. Przekł. O. Siara. Insignis, Kraków 2020.
Janion M.: Humanistyka. Poznanie i terapia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974.
Janus-Sitarz A.: Humanistyka w poszukiwaniu zaginionego czytelnika. W: Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki. Red. nauk. E. Jaskółowa et al. T. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, s. 55—65.
Jarzyna A.: O czym myślę, kiedy myślę o zwierzętach w edukacji polonistycznej? Siedem odpowiedzi. „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 11, s. 63—76. https://doi.org/10.14746/pi.2020.11.6.
Jaskóła E.: Dlaczego warto uczyć interpretacji? „Postscriptum Polonistyczne” 2012, nr 2 (10), s. 127—136.
Kahneman D.: Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Tłum. P. Szymczak. Media Rodzina, Poznań 2012.
Kalita A.: 10-letnie dziecko mówi: „Mamy kredyt. Boję się, co będzie, jak rodzice stracą pracę”. [Rozmowa z Justyną Britmann]. Weekend.gazeta.pl, 19.01.2021. https://weekend.gazeta.pl/weekend/1,177333,26698880,10-letnie-dziecko-mowi-mamy-kredyt-boje-sie-co-bedzie-jak.html [dostęp: 30.01.2021].
Kłakówna Z.A.: Kulturowa koncepcja kształcenia polonistycznego. W: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo — wiedza o języku — wiedza o kulturze — edukacja. Zjazd Polonistów, Kraków, 22—25 września 2004. T. 2. Przewodn. zespołu red. M. Czermińska. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2005, s. 74—84.
Koc K.: Lekcje myślenia (obywatelskiego). Edukacja polonistyczna wobec współczesnego świata. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2018.
Koc K.: Software w szkolnym kształceniu polonistycznym, czyli o znaczeniu aktualizacji teorii dydaktycznych. „Polonistyka. Innowacje” 2018, nr 7, s. 71—83. https://doi.org/10.14746/pi.2018.1.7.6.
Koc K.: Współczesność „źle obecna” w szkole podstawowej, czyli o kryzysie edukacji humanistycznej. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguage Polonae Partinentia” 2019, s. 124—133. https://doi.org/10.24917/20820909.10.12.
Kopciewicz L.: Podręczniki szkolne jako narzędzie przemocy symbolicznej. W: Gender w podręcznikach. Projekt badawczy, raport. T. 1: O projekcie, metodologia badań, wprowadzenie teoretyczne. Red. I. Chmura-Rutkowska et al. Fundacja Feminoteka, Warszawa 2016. Pobrano z: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/23643/1/Gender-w-podr%C4%99cznikach.-Raport-Tom-1.pdf [15.07.2021], s. 81—92.
Kossowska M. et al.: Człowiek w obliczu pandemii. Psychologiczne i społeczne uwarunkowania zachowań w warunkach kryzysu zdrowotnego. Smak Słowa, Sopot 2020.
Koziołek K.: Czas lektury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
Koziołek K.: Ziemia niczyja. Zwroty badawcze w literaturoznawstwie i ich konsekwencje dla nauczania literatury. „Postscriptum Polonistyczne” 2012, nr 2 (10), s. 109—126.
Koziołek R.: Bierność polityczna chłopów. W: Idem: Wiele tytułów. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019 [e-book, format epub], s. 207—253 z 439.
Krastew I.: Nadeszło jutro. Jak pandemia zmienia Europę. Przeł. M. Sutowski. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2020.
Leder A.: Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
Markowski M.P.: Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Universitas, Kraków 2013.
Markowski M.P.: Wojny nowoczesnych plemion. Spór o rzeczywistość w epoce populizmu. Wydawnictwo Karakter, Kraków 2019 [e-book, format epub].
Marquard O.: Opóźniona moralistyka. Uwagi o nieodzowności humanistyki. W: Idem: Szczęście w nieszczęściu. Rozważania filozoficzne. Przeł. K. Krzemieniowa. Oficyna Naukowa, Warszawa 2001, s. 108—115.
Michel M.: Wzmacnianie czynników chroniących w tworzeniu bezpiecznej przestrzeni szkoły w programach liderów rówieśniczych w kontekście koncepcji resilience. „Resocjalizacja Polska / Polish Journal of Social Rehabilitation” 2014, [nr] 6, s. 101—120.
Myrdzik B.: Wielokulturowa Europa jako wyzwanie edukacyjne. W: Eadem: Zrozumieć siebie i świat. Studia i szkice o edukacji polonistycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006, s. 393—417.
Nancy J.L.: Arcyludzki wirus. Przekł. A. Dwulit. Wydawnictwo Ostrogi, Kraków 2021.
Nowak E.: Cele edukacji polonistycznej. W: Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty. Red. A. Janus-Sitarz. Universitas, Kraków 2004, s. 15—26.
Nussbaum M.C.: Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów. Przeł. Ł. Pawłowski. Przedmowa J. Kuisz. Fundacja Kultura Liberalna, Warszawa 2016.
Nycz R.: Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa 2017.
Ochwat M.: Klimat — konflikty — migracje. Scenariusze przyszłości. „Postscriptum Polonistyczne” 2019, nr 2 (24), s. 51—71. https://doi.org/10.31261/PS_P.2019.24.04.
Ochwat M.: (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu. „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 12, s. 31—51. https://doi.org/10.14746/pi.2020.12.3.
Pieniążek M.: Polonistyka performatywna. O humanistycznych technologiach wytwarzania światów. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2018.
Rąbkowska E.: Zwierzęta i ich dzieci — poznanie, empatia, etyka. Perspektywa ekokrytyczna w literaturze dla dzieci i młodzieży. W: P. Czapliński, J.B. Bednarek, D. Gostyński: Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich. Wydawnictwo Rys, Poznań 2017 [e-book, format epub], s. 67—93 z 428.
Rosling H., Rosling O., Rosling Rönnlund A.: Factfulness. Dlaczego świat jest lepszy, niż myślimy, czyli Jak stereotypy zastąpić realną wiedzą. Tłum. M. Popławska. Media Rodzina, Poznań 2018.
Sadura P.: Państwo, szkoła, klasy. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2018 [e-book, format epub].
Sikora A.: Wolność, równość, przemoc. Czego nie chcemy sobie powiedzieć. Wydawnictwo Karakter, Kraków 2019.
Sloterdijk P.: Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice. Przekł. J. Janiszewski. Słowo wstępne A. Żychliński. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014 [e-book, format epub].
Sławiński J.: Literatura w szkole: dziś i jutro. W: Idem: Teksty i teksty. Universitas, Kraków 2000, s. 82—101.
Smulczyk M.: „Resilience” a edukacja. Rola fenomenu skutecznej adaptacji w osiągnięciach szkolnych. „Forum Oświatowe” 2016, [nr] 28 (2), s. 203—222.
Solnit R.: Nadzieja w mroku. Nieznane opowieści, niebywałe możliwości. Przeł. A. Dierzgowska, S. Królak. Wydawnictwo Karakter, Kraków 2019.
Spitzer M.: Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Przeł. A. Lipiński. Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2013.
Stankiewicz P.: Sztuka życia według stoików. Grupa Wydawnicza Foksal — Wydawnictwo WAB, Warszawa 2014.
Stanowisko 10. zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN: Konsekwencje pandemii COVID-19 dla zdrowia psychicznego i edukacji dzieci i młodzieży. Polska Akademia Nauk, 25.01.2021. https://informacje.pan.pl/index.php/informacje/materialy-dla-prasy/3233-stanowisko-10-zespolu-ds-covid-19-przy-prezesie-pan-konsekwencje-pandemii-covid-19-dla-zdrowia-psychicznego-iedukacji-dzieci-i-mlodziezy [dostęp: 19.04.2021].
Stiegler B.: Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku. Przekł. M. Krzykawski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017 [e-book, format epub].
Sumińska D.: Dość. O zwierzętach i ludziach, bólu, nadziei i śmierci. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020 [e-book, format epub].
Szczukowski D.: Praktykowanie lektury. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019.
Taibbi M.: Nienawiść sp. z o.o. Jak współczesne media każą nam gardzić sobą nawzajem. Przeł. T.S. Gałązka. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020 [e-book, format epub].
Taleb N.N.: Antykruchość. Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy. Przeł. O. Siara. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2020 [e-book, format epub].
Taleb N.N.: Czarny łabędź. Jak nieprzewidywalne zdarzenia rządzą naszym życiem. Przeł. O. Siara. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2020 [e-book, format epub].
Tokarczuk O.: Czuły narrator. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020 [e-book, format epub].
Tomaszewska G.B.: Praktyki czytania. Ponowoczesna interpretacja a szkoła. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019.
W stronę nowej podstawy programowej języka polskiego. [Dyskusja panelowa online]. Organizator: Centrum Badań Edukacyjnych i Kształcenia Ustawicznego na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. MS Teams, 19.04.2021.
Zuboff S.: Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Tłum. A. Unterschuetz. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2020 [e-book, format epub].
Žižek S.: Pandemia! COVID-19 trzęsie światem. Przekł. J. Maksymowicz-Hamann. Wydawnictwo Relacja, Warszawa 2020 [e-book, format epub].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
