Rozwijanie słownictwa u dzieci w wieku przedszkolnym z zaburzeniami ekspresji werbalnej. Problemy teoretyczne
Abstract
Developing Vocabulary in Pre-school Children with Impaired Verbal Expression. Theoretical ProblemsThe article deals with theoretical problems related to vocabulary development in preschool children with impaired verbal expression. The authoress underlines the significance of the issue, resulting from the role of vocabulary in social, educational and cultural development. She attempts to characterize language competences at the semantic and lexical levels. To this end, she refers to existing speech development studies on child’s vocabulary, then proceeds to discussing the two basic dimensions of child’s vocabulary – quantitative and qualitative – and highlights the importance of both. She places emphasis on examining the qualitative aspect. Therefore, in the light of selected linguistic theories, she examines the notions of: language sign, basic and metaphorical meanings, cognitive definition. She also refers to the concept of semantic categories and parts of speech, addresses the issues of semantic communication, pragmatics and metalinguistic reflection. The aforementioned linguistic phenomena are confronted with examples of possible disorders.
Key words: vocabulary, child speech development, quantitative aspect, qualitative aspect, linguistic sign, meaning, cognitive definition, semantic categories, speech parts, semantic connectivity, pragmatics, metalanguage
References
Bartmiński J.: Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa. W: Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1988, s. 169–183.
Bartmiński J.: Językowe podstawy obrazu świata. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2006.
Bartmiński J.: Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W: Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1999/2004, s. 103–120.
Bartmiński J., Tokarski R.: Definicja semantyczna: czego i dla kogo? W: O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1993, s. 47–61.
Białecka‑Pikul M.: Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem. Kraków, Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012.
Borowiec H.: Dziecięce rozumienie świata. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2014.
Chmura‑Klekotowa M.: Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci. „Prace Filologiczne” 1971, t. 20, s. 99–235.
Crystal D.: Teaching Vocabulary: The Case for Semantic Curriculum. W: Child Language Disability. T. 2: Semantic and Pragmatic Difficulties. Eds. K. Mogford‑Bevan, J. Sadler Clevedon. Philadelphia–Adelaide, Multilingual Matters LTD 1990, s. 43–58.
Encyklopedia języka polskiego. Red. S. Urbańczyk, M. Kucała. Wrocław–Warszawa–Kraków, Ossolineum 1991.
Grabias S.: Teorie zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: Logopedia. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Teoria zaburzeń mowy. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2012, s. 15–72.
Grzegorczykowa R.: Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy. W: Funkcje języka i wypowiedzi. W: „Język a kultura”. T. 4. Red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa. Wrocław, Wiedza o Kulturze 1991, s. 11–28.
Grzegorczykowa R.: Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN 2002.
Grzegorczykowa R., Szymanek B.: Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej. W: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2001, s. 469–484.
Jakobson R.: Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych. Przeł. L. Zawadowski. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 150–175.
Jakobson R.: Język a inne systemy komunikacji. Przeł. A. Tanalska. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 59–75.
Jakobson R.: Kilka uwag o Peirce’ie, poszukiwaczu dróg w nauce o języku. Przeł. S. Amsterdamski. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 51–58.
Jastrzębowska G.: Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej. Opole, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego 1998.
Jodłowski S.: Studia nad częściami mowy. Warszawa, PWN 1971.
Jurkowski A.: Ontogeneza mowy i myślenia. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1986.
Kielar‑Turska M.: Mowa dziecka. Słowo i tekst. W: „Uniwersytet Jagielloński – Rozprawy Habilitacyjne”. T. 161. Kraków, Uniwersytet Jagielloński 1989.
Kielar‑Turska M.: Rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych. W: Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki. Red. E. Czaplewska, S. Milewski. Sopot, Gdańskie Wydaw. Psychologiczne 2012, s. 15–64.
Krasowicz‑Kupis G.: Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej
Kwarciak B.: Początki i podstawowe mechanizmy świadomości metajęzykowej. W: „Uniwersytet Jagielloński – Rozprawy Habilitacyjne”. T. 289. Kraków, Uniwersytet Jagielloński 1995.
Langacker R.: Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993. Red. H. Kardela. Przeł. J. Berej et al. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1995.
Laskowski R.: Zagadnienia ogólne morfologii. W: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN 1999, s. 52–65. Mieszczaninow I.I.: Czleny priedłożenija i czasti rieczi. Moskwa–Leningrad 1945.
Mogford‑Bevan K., Sadler J.: Semantic and Pragmatic Difficulties or Semantic‑Pragmatic Syndrome? Some explanations. W: Child Language Disability. T. 2: Semantic and Pragmatic Difficulties. Eds. K. Mogford‑Bevan, J. Sadler. Clevedon–Philadelphia–Adelaide, Multilingual Matters LTD 1990, s. 1–17.
Muzyka‑Furtak E.: Zaburzenia mowy dzieci niesłyszących – propozycja typologii. W: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2012, s. 285–314.
Nash H., Slowling M.: Teaching new words to children with poor existing vocabulary knowledge: a controlled evaluation of the definition and context methods. “International Journal of Language and Communication Disorders” 2006, vol. 41, no. 3, s. 335–354.
Ogden C.K., Richards I.A.: The Meaning of Meaning. London, Routledge & Kegan Paul 1923.
Panasiuk J.: Postępowanie logopedyczne w przypadkach alalii i niedokształcenia mowy o typie afazji. W: Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki. Red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2015, s. 309–346.
Panasiuk J.: Zaburzenia mowy u dzieci chorych neurologicznie – diagnoza i terapia logopedyczna. W: Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy. Red. B. Cyl. Katowice, Regionalny Ośrodek Metodyczno‑Edukacyjny Metis w Katowicach 2010, s. 30–69.
Pence K.L., Bojczyk K.E., Williams R.S.: Assesing vocabulary development. W: Assessment in Emergent Literacy. Ed. K.L. Pence. San Diego – Oxford – Brisbane, Plural Publishing Inc. 2007, s. 433–480.
Porayski‑Pomsta J.: O funkcji terapeutycznej mowy. W: Diagnoza i terapia w logopedii. Z prac Towarzystwa Kultury Języka. T. 7. Red. J. Porayski‑Pomsta. Warszawa, Elipsa 2008, s. 13–24.
Porayski‑Pomsta J.: O rozwoju mowy dziecka. Dwa studia. Warszawa, Elipsa 2015.
Przetacznikowa M.: Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży. W: „Biblioteka Nauczyciela. A: Ogólne Podstawy Wychowania”. Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1967, s. 105–130.
Saussure F. de: Kurs językoznawstwa ogólnego. [Przeł. K. Kasprzyk]. Warszawa, PWN 1961.
Sazon‑Brykajło J.: Trudności dzieci w posługiwaniu się kodem językowym. Metody terapii. Kraków, Impuls 2009.
Styczek I.: Logopedia. Warszawa, PWN 1983.
Szuman S.: Rozwój treści słownika dzieci. Zagadnienie i niektóre wyniki badań. W: O rozwoju języka i myślenia dziecka. Red. S. Szuman. Warszawa, PWN 1968.
Wierzbicka A.: Lexicography and Conceptual Analysis. [Przeł. pracownicy Zakładu Gramatyki i Tekstologii Współczesnego Języka Polskiego]. Ann Arbor, Karoma Publishers 1985.
Wierzbicka A.: Semantyka. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2006.
Zarębina M.: Język polski w rozwoju jednostki. Analiza tekstów dzieci. Rozwój semantyczny. Dyskusja nad teorią Chomskiego. Gdańsk, Glottispol 1994.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
