Rozwijanie słownictwa u dzieci w wieku przedszkolnym z zaburzeniami ekspresji werbalnej. Problemy teoretyczne
Abstrakt
Developing Vocabulary in Pre-school Children with Impaired Verbal Expression. Theoretical ProblemsThe article deals with theoretical problems related to vocabulary development in preschool children with impaired verbal expression. The authoress underlines the significance of the issue, resulting from the role of vocabulary in social, educational and cultural development. She attempts to characterize language competences at the semantic and lexical levels. To this end, she refers to existing speech development studies on child’s vocabulary, then proceeds to discussing the two basic dimensions of child’s vocabulary – quantitative and qualitative – and highlights the importance of both. She places emphasis on examining the qualitative aspect. Therefore, in the light of selected linguistic theories, she examines the notions of: language sign, basic and metaphorical meanings, cognitive definition. She also refers to the concept of semantic categories and parts of speech, addresses the issues of semantic communication, pragmatics and metalinguistic reflection. The aforementioned linguistic phenomena are confronted with examples of possible disorders.
Key words: vocabulary, child speech development, quantitative aspect, qualitative aspect, linguistic sign, meaning, cognitive definition, semantic categories, speech parts, semantic connectivity, pragmatics, metalanguage
Bibliografia
Bartmiński J.: Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa. W: Konotacja. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1988, s. 169–183.
Bartmiński J.: Językowe podstawy obrazu świata. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2006.
Bartmiński J.: Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W: Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1999/2004, s. 103–120.
Bartmiński J., Tokarski R.: Definicja semantyczna: czego i dla kogo? W: O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1993, s. 47–61.
Białecka‑Pikul M.: Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem. Kraków, Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012.
Borowiec H.: Dziecięce rozumienie świata. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2014.
Chmura‑Klekotowa M.: Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci. „Prace Filologiczne” 1971, t. 20, s. 99–235.
Crystal D.: Teaching Vocabulary: The Case for Semantic Curriculum. W: Child Language Disability. T. 2: Semantic and Pragmatic Difficulties. Eds. K. Mogford‑Bevan, J. Sadler Clevedon. Philadelphia–Adelaide, Multilingual Matters LTD 1990, s. 43–58.
Encyklopedia języka polskiego. Red. S. Urbańczyk, M. Kucała. Wrocław–Warszawa–Kraków, Ossolineum 1991.
Grabias S.: Teorie zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: Logopedia. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Teoria zaburzeń mowy. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2012, s. 15–72.
Grzegorczykowa R.: Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy. W: Funkcje języka i wypowiedzi. W: „Język a kultura”. T. 4. Red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa. Wrocław, Wiedza o Kulturze 1991, s. 11–28.
Grzegorczykowa R.: Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN 2002.
Grzegorczykowa R., Szymanek B.: Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej. W: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2001, s. 469–484.
Jakobson R.: Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych. Przeł. L. Zawadowski. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 150–175.
Jakobson R.: Język a inne systemy komunikacji. Przeł. A. Tanalska. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 59–75.
Jakobson R.: Kilka uwag o Peirce’ie, poszukiwaczu dróg w nauce o języku. Przeł. S. Amsterdamski. W: Idem: W poszukiwaniu istoty języka. T. 1. Wybór, red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, s. 51–58.
Jastrzębowska G.: Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej. Opole, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego 1998.
Jodłowski S.: Studia nad częściami mowy. Warszawa, PWN 1971.
Jurkowski A.: Ontogeneza mowy i myślenia. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1986.
Kielar‑Turska M.: Mowa dziecka. Słowo i tekst. W: „Uniwersytet Jagielloński – Rozprawy Habilitacyjne”. T. 161. Kraków, Uniwersytet Jagielloński 1989.
Kielar‑Turska M.: Rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych. W: Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki. Red. E. Czaplewska, S. Milewski. Sopot, Gdańskie Wydaw. Psychologiczne 2012, s. 15–64.
Krasowicz‑Kupis G.: Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej
Kwarciak B.: Początki i podstawowe mechanizmy świadomości metajęzykowej. W: „Uniwersytet Jagielloński – Rozprawy Habilitacyjne”. T. 289. Kraków, Uniwersytet Jagielloński 1995.
Langacker R.: Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993. Red. H. Kardela. Przeł. J. Berej et al. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 1995.
Laskowski R.: Zagadnienia ogólne morfologii. W: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN 1999, s. 52–65. Mieszczaninow I.I.: Czleny priedłożenija i czasti rieczi. Moskwa–Leningrad 1945.
Mogford‑Bevan K., Sadler J.: Semantic and Pragmatic Difficulties or Semantic‑Pragmatic Syndrome? Some explanations. W: Child Language Disability. T. 2: Semantic and Pragmatic Difficulties. Eds. K. Mogford‑Bevan, J. Sadler. Clevedon–Philadelphia–Adelaide, Multilingual Matters LTD 1990, s. 1–17.
Muzyka‑Furtak E.: Zaburzenia mowy dzieci niesłyszących – propozycja typologii. W: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2012, s. 285–314.
Nash H., Slowling M.: Teaching new words to children with poor existing vocabulary knowledge: a controlled evaluation of the definition and context methods. “International Journal of Language and Communication Disorders” 2006, vol. 41, no. 3, s. 335–354.
Ogden C.K., Richards I.A.: The Meaning of Meaning. London, Routledge & Kegan Paul 1923.
Panasiuk J.: Postępowanie logopedyczne w przypadkach alalii i niedokształcenia mowy o typie afazji. W: Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki. Red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2015, s. 309–346.
Panasiuk J.: Zaburzenia mowy u dzieci chorych neurologicznie – diagnoza i terapia logopedyczna. W: Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy. Red. B. Cyl. Katowice, Regionalny Ośrodek Metodyczno‑Edukacyjny Metis w Katowicach 2010, s. 30–69.
Pence K.L., Bojczyk K.E., Williams R.S.: Assesing vocabulary development. W: Assessment in Emergent Literacy. Ed. K.L. Pence. San Diego – Oxford – Brisbane, Plural Publishing Inc. 2007, s. 433–480.
Porayski‑Pomsta J.: O funkcji terapeutycznej mowy. W: Diagnoza i terapia w logopedii. Z prac Towarzystwa Kultury Języka. T. 7. Red. J. Porayski‑Pomsta. Warszawa, Elipsa 2008, s. 13–24.
Porayski‑Pomsta J.: O rozwoju mowy dziecka. Dwa studia. Warszawa, Elipsa 2015.
Przetacznikowa M.: Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży. W: „Biblioteka Nauczyciela. A: Ogólne Podstawy Wychowania”. Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1967, s. 105–130.
Saussure F. de: Kurs językoznawstwa ogólnego. [Przeł. K. Kasprzyk]. Warszawa, PWN 1961.
Sazon‑Brykajło J.: Trudności dzieci w posługiwaniu się kodem językowym. Metody terapii. Kraków, Impuls 2009.
Styczek I.: Logopedia. Warszawa, PWN 1983.
Szuman S.: Rozwój treści słownika dzieci. Zagadnienie i niektóre wyniki badań. W: O rozwoju języka i myślenia dziecka. Red. S. Szuman. Warszawa, PWN 1968.
Wierzbicka A.: Lexicography and Conceptual Analysis. [Przeł. pracownicy Zakładu Gramatyki i Tekstologii Współczesnego Języka Polskiego]. Ann Arbor, Karoma Publishers 1985.
Wierzbicka A.: Semantyka. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej 2006.
Zarębina M.: Język polski w rozwoju jednostki. Analiza tekstów dzieci. Rozwój semantyczny. Dyskusja nad teorią Chomskiego. Gdańsk, Glottispol 1994.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
